सोमवार, ९ ऑगस्ट, २०२१

ब्रेव्ह गर्ल!




त्याच्या बोटांवरून ओघळ वाहत लालभडक रक्ताचे टपोरे थेंब खाली पडतात. ते पाहून मला कसतरीच व्हायला लागतं. अचानक छातीतल्या ठोक्यांची गती वाढते आणि परत काही केल्या ती मंदावतच नाही. किडनी ट्रे मध्ये जमा होणाऱ्या रक्ताकडे पाहून पेशंटने काकुळतीला येऊन विचारले  "अजून किती वेळ, सिस्टर?"

"अं... थोडाच वेळ. ते साकळलेलं रक्त निघालं की मी तो टाका परत बांधते."  मी रक्तावरची नजर न हटवता म्हणाले. 


मग मी पुढच्या पाच मिनीटांत ड्रेसींग उरकली. हातातले सर्जिकल हातमोजे तसेच ठेवले आणि पर्स खांद्याला अडकवून एक छोटा बाथरूम ब्रेक घेतला. जाताना आरतीला तो ट्रे साफ करायला सांगितला. पण एक घोडचूक झाली. मी माझा ऍप्रन तिथंच खुर्चीवर ठेवला. परत आल्यावर पाहते तर आरतीदेवी फरशी पुसत बसल्या होत्या. हिची तर आरती उतरवयाला पाहिजे! भयंकर वेंधळी बाई! काहीच जमत नाही. आजकाल कुणीही उठसूट नर्स बनतं. तिने ट्रे तर पालथा केलाच, वरती माझ्या ऍप्रनवर रक्ताचे शिंतोडे पण उडवले. आता हिला कोण सांगणार की मागच्या आठ दिवसांतला हा माझा दुसरा नवीन ऍप्रन आहे म्हणून. तरी बरं मी ऍप्रनचा एक मोठा सेटच विकत घेतलायं. मी माझी पर्स टेबलवर ठेवली आणि मग मीच तिला फरशी साफ करायला मदत करू लागले. 


तेव्हाच पर्स मधून मोबाइल फोनची रिंग वाजू लागली. नक्कीच आई असणार. मी थोडावेळ तसाच फोन वाजू दिला पण मग हात स्वच्छ धुवून शेवटी आईचा फोन उचलला. 

"शाले, फोन उचलत जा ना लवकर!" आई अपेक्षितपणे ओरडली. 

"कामात होते आई. बोल. काय झालं?" मला माहित होतं की ती काय बोलणार, तरीही मी विचारलं.

"अगं, डॉक्टरांना विचारलं का तू शिफ्टचं? "

"हो आई. उद्यापासून सकाळची शिफ्ट असेल माझी. नको काळजी करू."

"असं कसं काळजी नको करू? बातम्या वाचतेस ना तू? मी येऊ का तुला घ्यायला आज? रात्री दहाला संपते ना तुझी शिफ्ट?" आईने प्रश्नांचा भडीमार केला.

"दहाला नाही अकराला संपते, आई. पण तू अजिबात येऊ नकोस. आणि माझी काळजी नको करत जाऊ एवढी, ब्लॅक बेल्ट आहे तुझी पोरगी! मी येईल व्यवस्थित." मी समजवायचा प्रयत्न केला. 

"त्या ब्लॅक बेल्टच्या फुशारक्या नको मारू. खूप उशीर करते तू घरी यायला. झोप लागत नाही मला तू येईपर्यंत", आईने तक्रार केली. 

"फक्त आजचाच दिवस, आई! उद्यापासून दुपारीच घरी येत जाईल मी", मी वेगवेगळ्या पद्धतीने समजवायचा प्रयन्त केला. मग जवळपास पाच मिनिटे लागली आईला समजवायला. शेवटी ती मला घ्यायला येणार नाही हे कबूल करून घेतलं. यामुळेच मी फोन उचलायचा कंटाळा करत होते. काही दिवसांपासून हे दररोजचं झालं होतं. 


फोन ठेवला आणि लगेच आरती म्हणाली "खोटं का ग सांगते आईला, शालिनी? दहालाच निघतो ना घरी आपण?". 

ही का दुसऱ्यांच्या फोनवरचं बोलणं ऐकते? बाकी काही जमत नाही पण गप्पा मात्र लागतात हिला. पण मी न चिडता आरतीला सांगितलं, "अगं, आई काळजी करत बसते. एखाद्या दिवशी बस मिळाली नाही किंवा इथुन उशीर झाला की तिचा बीपी वाढतो. मी अकरा सांगितलं की ती साडेबारा पर्यंत काळजी करत नाही. उलट मीच घरी लवकर पोहचून सांगते की आज लवकर सोडलं. तेवढीच खुश होते."

"हे मला नाही सुचलं कधीच. सुभाषबरोबर जास्त वेळ घालवता आला असता", आरती आश्चर्याने म्हणाली. 

"तुला सुचणार पण नाही कधीच", हे मात्र मी मनात म्हणाले.  

आरती पुढे म्हणाली, "पण आई काळजी करणारच ना. एकुलती एक पोरगी. वडील नाहीत. त्यात लग्नाचं वय झालंय."

हिला माझ्या लग्नाचं काय देणं घेणं. नको तिथं नाक खुपसते. सुभाष बरोबर एंगेजमेंट झाल्यापासून हटकून लग्नावरून मला टोमणे मारते. 

"हं... मग?" आता मी थोडं चिडून बोलले. 

"अगं असं नाही पण तु बातम्या वाचतेस ना. तुला खरंच भीती वाटत नाही का?"

"आधी तू तो पोलीस टाईम्स वाचणं बंद कर. काहीही लिहतात त्यात." मी तिचा रोख ओळखून मुद्द्याला हात घातला. दररोज पोलीस टाइम्स सारखा फालतु पेपर अक्खा वाचून काढते ही.

"फक्त पोलीस टाइम्स मध्येच नाही तर सगळ्या बातम्यात आहे तो सिरीयल किलर. मागच्याच आठवड्यात दोन जणींना मारलं त्याने. त्यापण आपल्याच वयाच्या." आरती न थांबता बोलू लागली. हिला सगळी माहिती होती त्या सिरीयल किलरची. कुठूनही काहीही माहिती गोळा करत असते. मलापण उत्सुकता होती म्हणून मी पण तिला बोलू दिलं. 

ती पुढे सांगू लागली "पोलिसांनी आत्तापर्यंत कमीत कमी सहा खुनांशी संबंध जोडलाय त्याचा. असं म्हणतात की तो किलर फक्त कुरळ्या केसांच्या सुंदर मुलींचा जीव घेतो. डायरेक्ट गळे कापतो. मी तर कालच माझे केस तुझ्यासारखे सरळ करून घेतले. कशाला उगाच रिस्क!". 

"कुरळ्या केसांच्या सुंदर मुली? काहीपण वाचतेस तू, आरते. पोलिसांना तरी समजलंय का हे?" असं म्हणून पुढे मी मिश्किल हसत विचारलं "पण तुझे केस कधी कुरळे होते गं?"

तशी आरती सुंदर आहे. पण मी काही तिचं उगाच कौतुक करणार नव्हते.

"हसू नको. चुकून त्या खुन्याला माझे केस कुरळे वाटले अन नेलं मला ओढून तर? सॉरी म्हणून सोडून देईल का?" ती चिडून म्हणाली. मी मात्र तिच्या चेहऱ्यावरचे भाव पाहून आलेलं हसू दाबायचा प्रयत्न केला पण आरतीला ते समजलं. 

आता जरा जास्तच चिडून ती पुढे म्हणाली " मला माहित आहे तुझे पण केस कुरळे आहेत पण तू सतत पार्लर मध्ये जाऊन सरळ करून घेतेस ..."

हे मात्र खरं होतं. माझे केस पण कुरळे आहेत आणि ते मला खूप आवडतात. पण त्यांना सांभाळायचं म्हणजे खूप अवघड. एवढा वेळ कुणाकडे असतो. त्याऐवजी मी माझे केस जास्त वाढूच देत नाही आणि जमेल तेव्हा त्यांना सरळ करून घेते. आता मलापण सरळ केस आवडू लागले आहेत. 

आरतीचा राग अजून शांत झाला नव्हता. ती रागात पुढे म्हणाली " ... तू पण घाबरतेस. फक्त तू कराटेची ब्लॅक बेल्ट आहेस म्हणून न घाबरायचा आव आणतेस."

कराटे नाही टायक्वांदो. पण हिला कोण सांगणार ते. 

मी तिला समजावत म्हणाले "मी खरंच नाही घाबरत कुणाला. आणि मी घेते काळजी खूप सारी. लक्ष असतं माझं सगळीकडे. हे असे सिरीयल किलर किंवा साधे चोर-बदमाश सुद्धा काही अचानक येऊन हल्ला करत नाहीत. ते लोक पाळत ठेवतात. पाठलाग करतात. मग वेळ साधून हल्ला करतात. आपलं लक्ष असेल सगळीकडे तर मग काही होत नसतं."

तिच्या चेहऱ्यावरचा अविश्वास पाहून मी पुढे म्हणाले "मी करू शकते बचाव माझा, आरती. तशी ट्रेनींग घेतलीय मी. आणि जर अशी वेळ आलीच तर माझ्याकडे एक छोटा पण धारदार चाकू सुद्धा आहे."

आता आरतीच्या चेहऱ्यावर आश्चर्याचे भाव पसरले.  

"चाकू! दाखव मला?" तिने विचारलं आणि माझ्या पर्सकडे सूचक नजरेने पाहू लागली. 

कशाला सांगितलं हिला मी! नसती कटकट. आता ही मागेच लागेल चाकू पाहूदे म्हणून. माझ्याकडे दुसरा काही पर्याय नव्हता. ती पर्स घ्यायला पुढे झाली पण मी झटकन मध्ये जात तिच्या हातातून पर्स ओढली.
“काय सोनं लपवतेस का पर्समध्ये?” तिने लटक्या रागात विचारलं . 

मी प्रेमाने म्हणाले “मी दाखवते की चाकू तूला. उगाच हात वगैरे कापून घेशील ”

मग मी तिला पर्समधून तो छोटा चाकू काढून दिला. एका हाताच्या तळव्यात बसेल एवढा त्याचा फोल्ड केलेला आकार होता. तिने तो चाकू हातात घेऊन पाहिला. काही क्षण निरीक्षण करून ती आनंदाने म्हणाली "चांगलाच जड आहे गं! कसा उघडायचा याला?"

मग मी तो चाकू माझ्या हातात घेतला. त्याच्यावरचे दोन बटण तिला दाखवले आणि म्हणाले "हे जे बटण आहे त्याला सेफ्टी बटण म्हणतात. आणि हे दुसरं बटण दाबलं की चाकू उघडतो. पण जर सेफ्टी बटण लॉक असेल तर मग जरी दुसरं बटण दाबलं तरी चाकू उघडत नाही."

मग मी चाकूचं सेफ्टी बटण आधी दाबलं आणि नंतर चाकू हातात नीट धरून त्यावरच दुसरं बटन दाबलं. खट आवाज करून चाकू उघडला. ट्यूब लाईटच्या प्रकाशात त्याचे धारदार पाते चमकले. ते पाहून आरती अजूनच खुश झाली. तिने परत एकदा चाकू हातात घेऊन निरखून पाहिला. 

मग मला म्हणाली "मला पण पाहिजे असा एक चाकू. असलं काही बरोबर असेल तर मला पण थोडी कमी भीती वाटेल. सुभाष मला न्यायला येतो म्हणून मी येते दुपारच्या शिफ्टला. नाहीतर मी हॉस्पिटलला येणंच बंद करणार होते."

आता हिला कोण चाकू आणून देणार. मी म्हणाले "नुसता चाकू बरोबर असून काय फायदा. तो चालवता पण आला पाहिजे. तुला साधं ड्रेसिंग करायला जड जातं." मग मी थोडा विचार करून पुढे म्हणाले "तू एक काम कर. या रविवारी घरी ये डिनरला. कितीवेळा बोलावलं तुला? अजून एकदा पण आली नाहीस तू. तू घरी आलीस कि मग मी तुला शिकवते चाकू कसा चालवायचा तो."

"येईल ग मी. या रविवारी नक्की येईल." थोडं खजील होऊन आरती म्हणाली. 

" नक्की ये. रविवारी आई पण घरी नाही. मी वाईन आणून ठेवते. आपण मस्त टाईमपास करू." मी म्हणाले. 

"आणि चाकू पण चालवायला शिकव?" आरती उत्साहाने म्हणाली.

“हो गं. चल आता गप्पा बंद करू. खूप कामं आहेत.” मी हिच्या तोंडाचा पट्टा बंद करायचा प्रयत्न करून पाहिला. पण एवढ्या सहज ऐकणारी आरती कोण?

ती पुढे बोलतच राहिली “चाकू वरून आठवलं. तो किलर म्हणे दरवेळी वेगवेगळ्या चाकूने गळे कापतो. आणि तूला माहित आहे का, तो भेट म्हणून मारलेल्या मुलीचा एक दात काढून घेतो. ”
“ई!.., आरते बंद कर की आता.”

पण ती काही गप्प बसली नाही. नशिबाने मी विषय बदलत राहिले. रात्री शिफ्ट संपेपर्यंत मी तिच्या वेगवेगळ्या विषयांवर गप्पा ऐकल्या. हे पण दररोजचं झालं होतं. 


रात्री दहाला शिफ्ट संपली की मी रोजच्या सारखं आधी ड्रेस बदलला. नर्सचा युनिफॉर्म बदलून सलवार कमीज घातली. रक्ताचे शिंतोडे उडालेला तो ऍप्रन शेवटी प्लास्टिकच्या बॅगमध्ये ठेवून दिला. अजून ते टपटप पडणारं रक्त डोक्यातून जात नव्हतं आणि उलट परत ते आठवून हृदयातील धकधक अजूनच वाढत होती. तोपर्यंत सुभाष आरतीला न्यायला आला होता. दोघांना बाय म्हणून मी बस स्टॉप कडे चालू लागले.  


रस्त्याच्या कडेचा तो छोटा बस स्टॉप तसा जवळंच होता. पाच-सात मिनिटांनी मी तिथे पोहचले. अशा वेळी खूप कमी लोक असायचे बस स्टॉप वर. रस्त्यावर रहदारी आजिबात नव्हती. सगळीकडे शांतता पसरलेली. क्वचित एखादी बाईक किंवा रिक्षा ती शांतता चिरत जायची. हे शहर खूप लवकर झोपतं. खरं तर मोठं शहर म्हणण्यासारखं इथे काही नाही. खूपच विरळ वस्ती. बोटावर मोजण्या इतक्या मोठ्या इमारती. खूप कमी गर्दी. फक्त सगळ्या सुविधा मात्र आहेत. हॉस्पिटल आहेत, शाळा आहेत, हॉटेल्स आहेत, बार्स आहेत. रात्री बारा पर्यंत बस आहेत. रात्री अपरात्री मुली बाहेर पडतात. त्यांना अजूनही या शहरात सुरक्षित वाटतं.  


माझी बस यायला अजून बराच वेळ होता. बस स्टॉपवरच्या  एका लोखंडी खुर्चीत मी आरामात बसले. दिवसभर काम करून थोडा थकवा जाणवत होता. इथे बसल्यावर जरा बरं वाटलं. त्यात छान थंड वातावरण झालं होतं. बस स्टॉप वर मी सोडून अजून एक-दोन जण उभे होते. पण सगळे आपल्या फोनमध्ये गुंग. दोन बोटांनी टाईप करत कुणाशी तरी बोलत किंवा गेम्स खेळत. सगळ्यांकडे आजकाल नोकियाचे फोन. सुरवातीला जेव्हा नवीन फोनचं फॅड आलं होतं तेव्हा तर नुसते रींगटोन वाजवून डोकं उठवायचे. आता कमीत कमी फ्री एसएमएस मुळे तो त्रास तरी सहन नाही करावा लागत.


थोड्या वेळाने मी पाहिलं की लांबून रस्त्याच्या कडेने एक मुलगी चालत येत आहे. जीन्स टॉप घातलेली तिची एक पुसट आकृती दिसली. तीसुद्धा फोनमध्ये पाहण्यात गुंग होती. त्या फोनच्या प्रकाशात तिचा सुबक चेहरा थोडा उजळलेला दिसत होता. रस्त्यावर सगळीकडे पिवळे दिवे बसवलेले होते. पण त्यातले काहीच चालू होते. काही दिवे उगाच लुकलुक करून बंद पडत. अशाच अचानक लुकलुकणाऱ्या दिव्याच्या मंद पिवळ्या प्रकाशात मला एक आकृती त्या मुलीच्या मागे चालताना दिसली. एका उंच मोठ्या माणसाची. मला वाटलं, मला भास झाला. मग मी जरा जास्त लक्ष देऊन पाहू लागले. पुढच्या दिव्याच्या प्रकाशात तो मला नीट दिसला. अत्यंत हळूहळू तो त्या मुलीच्या पाठोपाठ अंतर ठेवून चालत होता. त्या मुलीला मात्र याचं काही भान नव्हतं. तिचं सारं लक्ष फोनमध्ये. 


मग ती मुलगी बस स्टॉप जवळ पोहचली. लांबूनच मला तिचे केस दिसले. मोठे आणि मोकळे सोडलेले कुरळे केस. खूपच सुंदर! ते पाहून माझ्या अंगावर अचानक काटा आला. आरतीने सांगितलेलं आठवलं. बातम्यांमध्ये स्पष्ट सांगूनसुद्धा या मुलींना भीती वाटत नाही. उलट रात्री बिनधास्त केस मोकळे सोडून फिरतात. आणि आजू-बाजूला तर आजिबात लक्ष नाही. त्यात तो माणूस अजूनही तिच्याच मागे येत होता. 


बस स्टॉपवर येऊन ती मुलगी कोपऱ्यातल्या एका रिकाम्या खुर्चीत बसली. खांद्यावरची महागडी पर्स तिने मांडीवर ठेवली आणि परत फोनमध्ये डोकं घातलं. बस स्टॉपच्या लाईटमध्ये ती अजूनच सुंदर वाटली. तो माणूसपण तिच्या मागोमाग येऊन तिच्याजवळ उभा राहिला. जरा जास्तच जवळ. आता मी त्या माणसाकडे नीट पाहिलं. जवळपास तिशीच्या आसपास वय असेल. उंच आणि किंचित सडपातळ. कपडे स्वच्छ घातलेले पण डोक्यावरचे केस वेडेवाकडे विंचरलेले, खुरटी दाढी आणि मिश्या, डोळे मात्र लालसर. हा खरा सिरीयल किलर शोभेल. असाच माणूस शोधत असतील का पोलीस? त्याच्या पायात चप्पल मात्र खूप ठिकाणी शिवलेली होती. कपड्यांबरोबर बाकी काहीच नीट शोभत नव्हतं. जसं काय आज पहिल्यांदा नवीन कपडे घालून आलाय. बरोबर कसली बॅगसुद्धा नाही. पॅन्टच्या खिस्यामध्ये मात्र काहीतरी होतं. आकारावरून अंदाज येत नव्हता. कदाचित दारूची बाटली असेल. तो हाताची घडी घालून ऐटीत उभा होता. त्याचं लक्ष त्या मुलीच्या खांद्यावरच्या केसांवर असावं. मला तो माणूस खूप खटकला. मी बस स्टॉपवर सगळीकडे पाहिलं. मी आणि तो माणूस सोडून बाकी जे दोन-चार लोक होते, ते सगळे आपापल्या फोनमध्ये बिझी होते. फक्त मी आणि तो माणूस फोनवर नव्हतो. माझं त्या माणसाकडे लक्ष आणि त्याचं त्या मुलीकडे. मी मुद्दाम उठून मुलीजवळ जाऊन उभी राहिले आणि त्या माणसाकडे पाहिलं. त्याला माझ्या नजरेची जाणीव झाली असावी. मग त्याने दुसरीकडे पाहायला सुरुवात केली. हे खुर्चीत विराजमान झालेलं सुंदर ध्यान मात्र अजून फोनमध्येच व्यस्त होतं. दोन्ही हातांच्या अंगठ्याने पटापट टाइप करत कुणाशी तरी एसएमएस वर बोलत. 


माझ्या बसची वेळ झाली होती. मग दुरून बसचा आवाज ऐकू आला. माझीच बस असावी. अचानक मनात हुरहूर वाटू लागली. एक क्षण वाटलं की आपली बस सोडून या मुलीबरोबर जावं. तो माणूस अजूनही चोरून तिच्याकडेच पाहत होता. मला त्या माणसाचा भयंकर राग आला. बस जवळ आल्यावर मला पाटी दिसली. माझीच बस होती. छातीत धस्स झालं. छातीतले ठोके अजून जोरात पडायला लागले. पण बस थांबायच्या आत ती मुलगी पटकन उठून माझ्यापुढे उभी राहिली. तिचे ते सुंदर कुरळे केस माझ्या अंगाला घासून गेले. मी मोठा श्वास घेतला. म्हणजे ही मुलगी माझ्याच बसने जाणार. मला अचानक हायसं वाटलं. माग मात्र मी घाई केली नाही. तशीच उभी राहिले. त्या मुलीमागे तो मानुसपण बस मध्ये चढला. मग मी त्या दोघांमागे बसमध्ये चढले.  


बसमध्ये तशी गर्दी नव्हती. फक्त दोन चार माणसं उभी होती. डावीकडच्या सगळ्या सीट्स महिलांसाठी राखीव होत्या. त्यातल्या काही रिकाम्या होत्या. ती मुलगी अशाच एका रिकाम्या सीटवर जाऊन बसली. मला वाटलं की तिच्या शेजारी बसावं आणि ओळख वगैरे करावी. पण तो माणूस त्या मुलीच्या सीट जवळच उभा राहिला. ते पाहून मी विचार बदलला आणि त्या मुलीच्या मागच्या सीट वर जाऊन बसले. बस चालू झाली. खिडकीतून थंड वारे आत येऊ लागले. त्यात त्या मुलीचे केस उडत माझ्या चेहऱ्यासमोर येत होते. तिचं मात्र कुठेच लक्ष नव्हतं.  


मी शेवटच्या स्टॉपवर उतरणार होते. समोरून कंडक्टर तिकीट काढत येत होता. सर्वात आधी त्या माणसाने शेवटच्या स्टॉपचं तिकीट काढलं. मग त्या मुलीने फोनवरची नजर न उठवता केशवनगरचं तिकीट मागितलं. केशवनगर म्हणजे अगदी सुनसान जागा. तिथे जुन्या काळातल्या पडक्या इमारती पाडून नवीन वस्ती बांधत आहेत. दिवसासुद्धा लोक तिथं जायला घाबरतात आणि ही एवढ्या रात्री तिथे जातेय. त्यात तिच्यामागे हा माणूस आहे. माझ्या छातीतल्या ठोक्यांचा वेग परत वाढला.  मी पर्समध्ये हात घालून माझा चाकू तपासून पाहिला. त्या चाकूच्या थंड लाकडी मुठीच्या स्पर्शाने मला बरं वाटलं. तेवढ्यात कंडक्टरने मला तिकीट विचारले. मी चाकूवरची पकड सोडून माझा पास शोधला आणि तो कंडक्टरला दाखवला. पासवर एक नजर टाकून कंडक्टर तिकीट विचारायला मागे निघून गेला. 


जसजशी बस शहराबाहेर जाऊ लागली तशी बसमधली गर्दी कमी होत गेली. मग तो माणूस उजव्या बाजूच्या रिकाम्या झालेल्या सीटवर जाऊन बसला. त्याची नजर सतत त्या मुलीकडे. खरं तर बाकी लोक पण त्या मुलीकडे पाहत होते. लोक बिनदिक्कत सुंदर मुलींकडे पाहत असतात. पण हा मात्र सतत तिच्या खांद्यावरच्या केसांकडे पाहत होता. किंवा कदाचित त्या खांद्यावर अडकवलेल्या पर्सकडे पाहत असावा. 


रात्रीचे जवळपास साडे अकरा वाजले असतील. केशवनगरचा स्टॉप जवळ आला. तशी ती मुलगी लगबगीने उठली आणि खांद्यावरची पर्स संभाळत दरवाजा जवळ जाऊन उभी राहिली. लगेच तो माणूसपण उठला आणि तिच्यामागे जरा अंतर ठेवून उभा राहिला. याचा तर शेवटचा स्टॉप होता ना? माझ्या डोक्यात रागाची भयंकर सणक गेली. बस जशी थांबली तशी मी पण पटकन उठून त्या दोघांमागोमाग बसमधून उतरले. 


त्या मुलीचं कुठेच लक्ष नव्हतं. उतरल्यावर लगेच तिने फोनमध्ये डोकं घातलं आणि केशवनगर मध्ये जाणारा एक रस्ता पकडून चालायला लागली. मी थोडावेळ बस स्टॉप वर घुटमळले. बस स्टॉप वर दुसरं कुणीच नव्हतं. सगळीकडे सामसूम झालेली. मी उगाच फोन काढून काहीतरी पाहत बसले. मग तो माणूस इकडे तिकडे पाहत त्या मुलीच्या मागे अंतर ठेवून सावधपणे चालू लागला आणि ते दोघेही माझ्या डोळ्याआड गेले. मी फोनमध्ये वेळ पाहिला. अजून घरी पोहचायला खुप वेळ होता. माझ्या फोनची बॅटरी खूपच कमी होती. उगाच रिस्क नको म्हणून मी फोन स्विच-ऑफ केला आणि पर्स मध्ये ठेवला. मग मी पटपट चालत ते दोघे गेले त्या रस्त्यावर पोहचले. त्या दोघांच्या नजरेच्या टप्प्यात मी येणार नाही याची खात्री करत मी चालत होते.


थोडं पुढे गेल्यावर ती मुलगी मुख्य रस्ता सोडून आडवाटेने निघाली. त्या रस्त्यावर एकही दिवा नव्हता. नाही म्हणायला उगवणाऱ्या चंद्राचा मंद प्रकाश होता. आजूबाजूला पडक्या इमारती होत्या. सगळीकडे सामसूम होती. जवळपास माणसांचा मागमूसही नव्हता. मला जाणवलं की आता त्या दोघांमधील अंतर कमी होत आहे. माणसाचा चालण्याचा वेग हळूहळू वाढत होता. मी सावध झाले. पटकन पर्समध्ये हात घालून मी माझा चाकू बाहेर काढला. त्याचा सेफ्टी लॉक उघडला आणि तो उजव्या हातात घट्ट पकडला. त्याबरोबर मी माझा ऍप्रन पण बाहेर काढून अंगात घातला. त्याचा एक फायदा म्हणजे ऍप्रन घातलेल्या व्यक्तीवर लोक लगेच विश्वास ठेवतात. त्यांना वाटत कुणीतरी डॉक्टर असावा. 


मी अजून खूप लांब होते. मी पण माझा चालण्याचा वेग वाढवला. आता तो माणूस मुलीच्या खूपच जवळ पोहचला होता. ती मुलगी अजून फोनमध्येच पाहत होती. त्याने एकदा इकडे-तिकडे पाहिलं आणि मग पटापट चार पावलं टाकत तिच्या खांद्यावर हात टाकला. ते पाहून मी रागाने पळायला सुरुवात केली. 


अचानक झालेल्या स्पर्शाने ती मुलगी दचकली आणि थोडी दूर झाली. त्या माणसाच्या हातात तिच्या पर्सचा बंध आला. तिने फोन टाकून पटकन पर्स पकडून ठेवली आणि दोन्ही हाताने पूर्ण ताकद लावून ओढू लागली. त्या माणसाने कदाचित याची अपेक्षा केली नसेल. तो थोडा गडबडला पण मग त्याने फक्त एका हाताने पर्स ओढून धरली. मुलीने कितीही ओढलं तरी हा जागचा हलला नाही. उलट त्याने दुसऱ्या हाताने खिशातून एक मोठा चाकू काढला. अशा वेळी पर्स सोडून पळून जायला पाहिजे, पण त्या मुलीने पर्स तशीच धरून ठेवली. त्याने चाकू मारण्यासाठी हात उंचावला आणि मला जाणवलं की मी वेळेत पोहचू शकत नाही. मी जीव तोडून धावत होते तरीही मी पोहचू शकत नव्हते. मग मी मोठयाने ओरडले "ये... सोड तिला!"


तो माणूस दचकला आणि माझ्या दिशेने पाहू लागला. आता चाकूचा रोख त्याने माझ्याकडे वळवला होता. मी जोरात अंतर कापत त्याच्याजवळ पोहचले. त्याने पर्स सोडून दिली. त्या सरशी ती मुलगी मागे जात खाली कोलमडली. आणि मग जेव्हा मी त्याच्यापासून हाताच्या अंतरावर पोहचले तेव्हा त्याने माझ्या दिशेने चाकूचा वार केला. मला तो अपेक्षितच होता. मी खाली बसत तो चुकवला आणि त्याच क्षणाला माझ्या हातात लपवलेल्या चाकूचे बटन दाबून तो उघडला. तो  माणूस सावरायच्या आतच मी माझ्या चाकूने त्याच्या मांडीवर एक जबरदस्त वार केला. मांडीवरून तिरपा चाकू मी एवढ्या जोरात चालवला होता की त्याची पॅन्ट फाटून मांडी खोलवर कापली गेली. रक्ताच्या चिळकांड्या उडाल्या. त्यातलं काही रक्त माझ्या ऍप्रन वर उडालं. काही माझ्या तोंडावर. ते रक्त पाहून आणि विशेष म्हणजे नका-तोंडावर उडालेल्या रक्ताचा वास घेऊन मला भयंकर कसंतरी झालं. माझ्या सर्वांगावर शहारे आले. हृदय एवढ्या जोरात धडकू लागले की ते छातीचा सापळा तोडून बाहेर येईल असं वाटू लागलं. 


मांडीवरची जखम पाहून तो पटकन चार-पाच पाऊल मागे गेला. ती खाली पडलेली मुलगी आता सावरून उठली होती पण काय झालं हे न समजल्याने वेड्यासारखी आम्हा दोघांकडे पाहत उभी राहिली होती. अजून जखमेची वेदना त्या माणसाला जाणवली नसेल. अचानक मोठी जखम झाली की ती जागा काही वेळ बधिर होते. त्याचं तसच झालं असेल. त्याने रागात माझ्याकडे पाहिलं व आमच्या दिशेने चाकू उगारून धावायला सुरुवात केली. मी आत्तापर्यंत उठून सावध उभी राहिले होते. मी सुद्धा त्याचाकडे पाहून आणि विशेष म्हणजे त्याच्या मांडीतून जोरात वाहणारं रक्त पाहून त्याच्याशी दोन हात करायचा विचार सोडून दिला आणि पळायला सुरुवात केली. ती मुलगी अजून जागची हलली नव्हती. मी तिच्या जवळ जात तिचा डावा हात पकडून पळायला सुरुवात केली. पुढचे दोन-तीन मिनिटं आम्ही न थांबता धावलो. ती मुलगीसुद्धा वेगात धावली. 


मला भयंकर धाप लागली होती. मी मागे वळून पाहिलं. तो माणूस कुठेच दिसला नाही. मग मी थांबले आणि ती मुलगीपण थांबली. आम्हाला वाटलं की आपण आता सुटलो. पण फक्त काहीच क्षण. तो माणूस लंगडत येताना दिसला. त्याचा वेग कमालीचा कमी झाला होता पण तो हार मानायला तयार नव्हता. मी पाहिलं की त्याचा एक पाय पूर्णपणे रक्ताने न्हाऊन निघालाय. माझ्या छातीतली धडधड अजूनच वाढली. मी परत पळायला सुरुवात केली. ती मुलगीपण माझ्या बरोबर पळू लागली. मग मात्र आम्ही अजून थोडाच वेळ पळालो. तिचा वेग कमी झाला होता म्हणून मी पण थांबत थांबत तिच्या गतीने पळत होते. मी पळताना मागे पाहून तो कुठे असेल याचा अंदाज बांधत होते. एका वळणावर कडेला तो मला लंगडत येताना दिसला. आता तो खूपच जास्त लंगडत होता. खूप प्रयत्न करून एक-एक पाऊल उचलत होता. 


आम्हा दोघींना आता भयंकर दम लागला होता. आम्ही धावणं जवळपास बंदच केलं होतं. दोघीही धापा टाकत चालत होतो. तेही सारखं-सारखं मागे वळून पाहत. तो आमच्या नजरेच्या टप्प्यात होता पण खूपच हळूहळू एक पाय ओढत चालत होता. मग एके ठिकाणी तो कोलमडून पडला. खरं तर आमच्या मागे आवेशात धावून त्याने खूप मोठी चूक केली होती. त्याच्या मांडीतून जोरात वाहणाऱ्या रक्ताकडे पाहून मी ओळखलं होतं की नक्कीच फेमॉरेल नावाची मुख्य शीर तुटली असेल. धावल्यामुळे त्यातून अजून जोरात रक्तस्राव झाला होता. आता तो पुरेस्या रक्ताअभावी बेशुद्ध पडला असेल. अजून पाच-दहा मिनटात जर त्याला रक्त मिळाले नाही तर त्याचं जगणं अशक्य होतं. 


तो रस्त्यावर पडलेला पाहून आम्ही दोघी थांबलो. काही वेळ आम्ही तसेच एका जागेवर थांबलो. पण त्याची काहीच हालचाल दिसली नाही. ते जाणून त्या मुलीने तिथेच बसकण मांडली. मग मीसुद्धा तिच्या जवळ जाऊन बसले. ती माझ्या खांद्यावर डोके ठेवून ढसाढसा रडायला लागली. मीही तिच्या डाव्या खांद्यावर हात टाकून तिला सावरायचा प्रयत्न केला. तिचे ते सुंदर कुरळे केस माझ्या गालांवर, मानेवर, खांद्यावर विसावले. मला त्यांच्या स्पर्शाने अत्यंत भरून आलं. पण माझ्या छातीतली धडधड अजून थांबली नव्हती. उलट ती वाढतच होती. मग तिने माझ्या ऍप्रन वरच्या रक्ताकडे पाहून विचारलं "तुला लागलंय का?" 

माझ्या उजव्या हातात अजूनही तो चाकू होता. मी त्याच हाताने पडलेल्या माणसाकडे चाकू दाखवत सांगितलं "नाही. ते त्याचं रक्त आहे." मग चाकूकडे पाहून पुढे अभिमानाने म्हणाले "याच्यामुळे वाचलो आपण." 

"देवासारखं धावून आलीस तू!" असं म्हणत ती अजूनच फुंदत रडू लागली. 

 

मग थोडया वेळाने अचानक काहीतरी आठवून तीने स्वतःची पर्स उचकायला सुरवात केली आणि म्हणाली, "फोन करायला पाहिजे कुणाला तरी. माझा फोन सापडत नाही. तुझ्याकडे फोन आहे का?" 

मी माझी पर्स उचकली आणि माझा फोन काढून चालू करायचा प्रयत्न केला. तो स्विच ऑफ होता. मी म्हणाले "फोन ची बॅटरी संपली वाटतं. स्विच ऑन नाही होत." मग तिच्याकडे एक क्षण नजर टाकून म्हणाले "मला माहित आहे तुझा फोन कुठं पडलाय. चाल जाऊ आणि शोधू."

मग आम्ही दोघी उठलो आणि आल्या रस्त्याने परत माघारी जाऊ लागलो.  


तो माणूस जिथे पडला होता तिथे जाताना आम्ही खूपच हळू आणि सावध रीतीने चाललो. पण आम्हाला काहीच हालचाल दिसली नाही. आम्ही दोघीही त्याच्या जवळ गेलो. तो अस्ताव्यस्त पालथा पडला होता. त्याच्याकडे पाहून तिने मला विचारलं "मेला असेल का तो?"

मी म्हणाले "थांब, चेक करून पाहते." मग मी थोडा विचार करून आधी पर्स उचकली आणि एक सर्जिकल हातमोजा काढला. 

ते पाहून तिने विचारलं “तू कुणी डॉक्टर आहेस का?”

मी हातामोज्याकडे पाहत म्हणाले “नाही. मी नर्स आहे. सह्याद्री हॉस्पिटल मध्ये.”

मी विचार करू लागले की तो हातामोजा कसा घालायचा. माझ्या उजव्या हातात अजूनही चाकू होता मग मी तो चाकू तिच्याकडे देऊ लागले. पण मग त्या चाकूकडे पाहून आणि त्याच्या पात्यावरच्या रक्ताकडे पाहून मी तिला "थांब" म्हणाले. मी तो चाकू एकाच हाताने ऍप्रन वर टेकवून आधी बंद केला आणि मग तिच्याकडे दिला. मग मोकळ्या झालेल्या उजव्या हातात दुसऱ्या हाताने हातमोजा घातला आणि त्याची नाडी तपासली. खूप वेळाने मला थोडी धकधक जाणवली. पण खूपच मंद. मी परत तपासून खात्री करून घेतली. मग मी तिला म्हणाले "बेशुद्ध आहे तो. पण जगणार नाही असं वाटतं."

तेवढ्यात त्याचा एक पाय जोरात हलला. ते पाहून दोघीही भयानक दचकलो आणि पटकन मागे सरकून उभे राहिलो. पण मग परत काहीच हालचाल झाली नाही. मग मला अचानक काहीतरी सुचलं. मी तिला म्हणाले "एक मिनिट थांब" आणि पटकन दुसरा सर्जिकल हातमोजा काढून डाव्या हातात घातला. मग त्या माणसाजवळ सावधपणे जाऊन मी इकडे तिकडे नजर टाकली. मला त्याचा हाताशी पडलेला तो चाकू दिसला. त्याचा भला मोठा रामपुरी चाकू! मी तो पटकन उचलून घेतला. मग मी उलट्या पावलाने मागे जात तिच्याजवळ गेले आणि म्हणाले "हा जर परत उठून मागे आला तर कमीत कमी त्याच्याकडे हा चाकू तरी नसेल. काय माहित किती जणींना मारलं असेल या चाकूने?" ती काहीच म्हणाली नाही. फक्त मान हलवून माझ्याशी सहमत आहे असं दाखवलं. मग आम्ही तिथून पुढे निघालो. तो माणूस परत येणार नाही याची मला खात्री होती तरीही आम्ही मागे वळून पाहत पटापट चालत होतो. 


चालताना तिने तिच्या हातातला माझा चाकू नीट पाहिला. चाकू घट्ट पकडून तिला थोडा धीर आला असेल. तिने मग तो परत माझ्याकडे देऊ केला. पण मी न घेता तिला म्हणाले "असू दे तुझ्याजवळ" आणि माझ्या हातातल्या चाकूकडे इशारा करत म्हणाले "हा आहे माझ्याकडे. काळजी नको करू. आता फक्त फोन शोधू." 


चंद्राच्या स्वच्छ प्रकाशात रस्ता उजळला होता. त्या प्रकाशात रस्त्यावर सांडलेलं त्या माणसाचं रक्त जागोजागी दिसत होतं. एवढं सारं रक्त! ते पाहून परत मला माझ्या वेगात पडणाऱ्या छातीच्या ठोक्यांची जाणीव झाली. दुपारपासून सगळीकडे फक्त रक्तच दिसत होतं मला. 


थोड्याच वेळात आम्ही जिथे त्या माणसाशी आमचा सामना झाला त्याठिकाणी पोहोचलो. रक्ताचा माग तिथे संपत होता. मी तिला लांबूनच रस्त्यावर पडलेला तिचा फोन दाखवला. ती उत्साहाने पटापट पाऊले टाकत फोनजवळ गेली. पण तो नोकियाचा फोन होता. पडला की त्याची बॅटरी आणि सिमकार्ड वेगळं होतं. मग आम्ही दोघी बॅटरी अन सिमकार्ड शोधू लागलो. तिला बॅटरी सापडली. मला चंद्राच्या प्रकाशात रस्त्याच्या कडेला सिमकार्ड चमकल्यासारखं जाणवलं. मी तिकडे गेले. पण चुकून माझा पाय घसरून तो सिमकार्ड वर गेला. मला जाणवलं की ते तुटलं आहे. मी पाय बाजूला घेतला आणि तिने ते तुटलेलं सिमकार्ड उचलून पाहिलं. ते कामातून गेलं होतं. तोंडावर आलेलं रडू आवरत ती म्हणाली "आता कसा फोन करायचा?"


ही आरती सारखीच आहे. माझ्या मनात विचार चमकून गेला. मी तिला म्हणाले "अगं, ती बॅटरी मला दे. माझा फोन चालू करते मी." हे ऐकून अचानक तिचा चेहरा खुलला. हे तिला सुचलंच नव्हतं. आताशी कुठं ती पूर्ण रिलॅक्स झाली होती. ते पाहून मला खूप आंनद झाला. पण आता तिला प्रचंड थकव्याची जाणीव झाली होती. तिने त्या रस्त्याजवळच एक दगड शोधला आणि तिथे बसली. माझ्या उजव्या हातात अजूनही त्या माणसाचा चाकू होता. मग डाव्या हाताने मी माझा फोन उघडला. बॅटरी काढून पर्समध्ये ठेवली आणि तिची बॅटरी हातात घेतली. हे करताना मी आजूबाजूला पाहिलं. रस्त्याच्या कडेलाच जिथे त्या माणसाच्या रक्ताचा माग संपतो तिथे चार पावलांवर एक पडके घर होते. त्या घरासमोर बसायला छान दगड होते. तिथे चंद्राचा प्रकाश सुद्धा मस्त पडला होता. मी तिला तिकडे जाऊन बसू म्हणाले. ती पण माझ्याबरोबर तिथे आली आणि आरामात बसली.


मी मग तिची बॅटरी फोनमध्ये टाकून माझा फोन चालू केला. तिने मला विचारलं "कोणाला फोन करणार?"

मी म्हणाले "आधी माझ्या भावाला फोन करते. तो इथं जवळंच राहतो. तो येईल न्यायला आपल्याला. मग आपण पोलिसांना फोन करू."

मी फोन हातात घेऊन थोडं दूर गेले. नंबर टाईप करून फोन लावला. फोन वाजत होता. पण कुणी उचलत नव्हतं. सगळीकडे भयंकर शांतता पसरली होती. आसपास चिटपाखरूही नव्हतं. माझं त्या फोनच्या रिंगकडे आजिबात लक्ष नव्हतं. मी त्या मुलीकडं पाहत होते. रिलॅक्स झाल्याने ती बसस्टॉप वर जशी दिसत होती तशीच दिसली. चंद्राच्या प्रकाशात अजूनच जास्त सुंदर वाटली. त्यात तिचे ते मोहक केस! माझ्या अंगावर आनंदाने शहारे आले. दुपारपासून छातीत सुरु झालेली धकधक मंदावत होती. आताशी कुठं मीपण रिलॅक्स व्हायला लागले होते. हीच वेळ होती. 


मी हॉस्पिटलच्या स्टोअर-रूम मध्ये लावलेला फोन कट केला. एवढ्या रात्री तिथे कोण फोन उचलणार? मग तिच्याजवळ जात मी पर्समध्ये फोन टाकला. ते पाहून तीने विचारलं "काय झालं?". मी उत्तर न देता खसकन तिच्या त्या कुरळ्या केसात डावा हात घातला. केस घट्ट पकडून जोराचा हिसका दिला आणि तिला खाली पाडलं. प्रचंड आवेगात मी तिला चार पाच पावलं ओढत नेलं.  जिथं त्या माणसाचं रक्त सांडलं होतं त्या जागेपर्यंत नेलं. तिच्या हातामधे माझा चाकू होता. तिने तो उघडायचा प्रयत्न केला पण मी तो सेफ्टी लॉक करूनच तिला दिला होता. मग मी तिच्या छातीवर गुढगा ठेवून बसले. डाव्या हाताने तिचे सुंदर केस मागे ओढून ताणून धरले. तिच्या डोळ्यात काही क्षण पाहिलं. भयानक भीती होती त्यात. माझा चेहरा आनंदाने खुलला. अंगावर रोमांच उभे राहिले. डोळ्यांत वेगळीच नशा उतरली. मग मी माझ्या उजव्या हातातला रामपुरी चाकू तिच्या गळ्यावर सराईतपणे चालवला. लालभडक रक्ताचे कारंजे उडाले. माझा ऍप्रन परत एकदा रक्ताने भिजून गेला. दुपारी सुरु झालेली माझ्या छातीतील धकधक आता कुठे पूर्णपणे मंदावली होती. 


थोड्या वेळाने माझी तंद्री तुटली. मग मी पटकन उठून उभी राहिले. अंग साफ केलं आणि माझे कपडे बदलले. नर्सचा पोशाख परत केला. बाकी रक्ताने भरलेले सर्व कपडे प्लॅस्टिकच्या बॅगमध्ये भरले. ते भरताना मी घडलेल्या घटनेची पूर्णपणे उजळणी केली. तिच्याकडे पाहून विचार केला की हिचा दात काढायची काही गरज नाही. त्या किलरला एवढा वेळ नव्हता. हिने त्याची मांडी फाडली. ब्रेव्ह गर्ल! किलर स्वतःचा जीव वाचवायला हिला सोडून पळाला. मग अति-रक्तस्त्रावाने रस्त्याच्या कडेला पडून मेला.


मग मी तिच्या हातात असलेल्या माझ्या चाकूचे लॉक उघडून ते पाते निरखून पहिले. त्यावर अजूनही त्या माणसाचे रक्त होते. मी चाकूची मूठ आणि त्या मुलीचा उजवा हात काळजीपूर्वक स्वच्छ पुसला. मग मी तो उघडलेला चाकू तिच्या उजव्या हातात परत ठेवला. त्या मुठीवर तिच्या बोटांचे ठसे उमठतील अशा पद्धतीने तो तिच्या हातात दाबला. फोनची बॅटरी काढून स्वच्छ पुसली आणि रस्त्यावर टाकली. मग तिच्या पर्समधून तिचा बॅटरी नसलेला फोन आणि तुटलेलं सिमकार्ड काढून रस्त्यावर फेकलं. मग मी तिच्या डाव्या हाताचं मनगट स्वच्छ पुसलं. माझ्या हाताचे ठसे मिटवले. हाच हात पकडून मी तिला पळवलं होतं. ज्या खांद्यावर मी हात ठेवला होता तो साफ करायची गरजच नव्हती. तो आधीच रक्ताने न्हाऊन गेला होता. नाहीतरी पोलीस एवढीपण चोख तपासणी करत नाहीत. 


त्यानंतर मी झपझप चालत जिथे तो माणूस पडला होता तिथे गेले. मी आधी खात्री केली की तो जिवंत नाही. मग त्याच्याकडे एकदा नीट पाहिलं. त्याला पाहून मला खूप चीड आली. त्याला लाथेने तुडवायचा विचार मनात आला होता. पण मी तो मोठ्या प्रयत्नाने टाळला. मला त्याचा भयंकर राग आला होता. भुरटा चोर कुठला! विनाकारण माझ्या अन तिच्या मध्ये येत होता. "चोर म्हणून जगलास आता सीरिअल किलर म्हणून मर. हे घे तुझं प्रमोशन!" असं मोठ्याने म्हणत मी त्याचा चाकू त्याच्याच हातात दिला. मग माझी पर्स उघडून सर्वात आतल्या कप्प्यात दडवलेली एक अत्यंत छोटी सोनेरी पिशवी काढली. आज दुपारी बाथरूम ब्रेक नंतर मी दुसऱ्यांदा ही पिशवी उघडत होते. त्यात असणाऱ्या आठ दातांवर मी शेवटची नजर टाकली. आठही मुलींचे सुंदर चेहरे आणि त्यांचे मोहक केस डोळ्यांसमोर तरळून गेले. थोडं नाराज होत मी ती पिशवी परत बंद करून त्या माणसाच्या पॅन्टच्या खिशात लपवली. पोलिसांना काही अक्कल नाही. त्यांना वाटतं सहाच खून झालेत. आता अजून दोन जणींना शोधत बसा. 


मग मी तिथून निघाले. माझ्या फोनची बॅटरी परत फोनमध्ये टाकुन मी तो चालू केला. अजून बॅटरी शिल्लक होती. रात्रीचे साडेबारा वाजले होते. आई काळजी करत असणार. 


आता फक्त एकच गोष्ट राहिली. आरतीने तो चाकू पाहिला होता. त्यात ती सगळ्या बातम्या वाचते. तरी तिला काही संबंध लावता येणार नाही याची मला खात्री आहे. आणि असं काही झालं तरी मला काही काळजी नव्हती. तिच्याकडे खूप कमी वेळ होता. फक्त या रविवारपर्यंत! पोलिसांना काही माहित नाही. मला सरळ केसांच्या सुंदर मुलीसुद्धा आवडतात. 



-- विक्रम खैरे 

(२ ऑगस्ट २०२१)


---------------------------------------

विशेष आभार: 

सूचना आणि दुरुस्त्या : स्वप्नाली, अभिजित आणि प्रितेश.

मुखपृष्ठ : अभिजित बेंद्रे.

    


सोमवार, १५ मार्च, २०२१

डोळे





पिवळे डोळे 

 

    इथल्या डोहातील स्वच्छ नितळ पाणी पिताना मला माझ्या डोळ्यांचे प्रतिबिंब दिसले. किती सुंदर आहेत माझे डोळे. एकदम पिवळे! तशी मी सुद्धा सुंदरच आहे, पण बाकी सगळे मला घाबरतात. नक्कीच त्यांना मी विद्रुप दिसत असेल किंवा माझं ओरडणं त्यांच्या हृदयात धडकी भरवत असेल. अर्थात ही चांगलीच गोष्ट आहे. माणसं जर मला घाबरली नाहीत तर मग कालच्यासारखा प्रसंग ओढावतो. खूप मोठ्या संकटातून वाचले मी काल आणि रातोरात माझ्या मुलांना घेऊन इथे निघून आले. 

 

    ही जागा मला आवडली! इथे माझी आवडती वडा-पिंपळाची झाडे आहेत. मनासारखा डोंगर आहे. तोही गावापासून लांब, माणसांपासून लांब आणि माथ्यावर कसलं मंदिरपण नाही. नाहीतर माणसांना खूप हौस, दिसला डोंगरमाथा की बांधलं मंदिर! तसंही आम्ही कधी मंदिरांजवळ जात नाही. तिथं सतत माणसांची वर्दळ असते.

 

    मी आधी सुद्धा गावापासून थोडी लांबच राहत होते. पण काही दिवसांपासून मला शिकार मिळणं अवघड व्हायला लागलं. त्यात मला वाघासारखी दोन मुलं. त्यांची बकासुरासारखी मोठी भूक! त्यामुळं मला कधी कधी गावाजवळ जाऊन शिकार शोधावी लागायची. तसंही मी माणसांवर कधीच झडप घातली नाही कारण आमच्यात असं म्हणतात की माणसाचं रक्त तोंडाला लागलं तर  त्याची सवयच लागते. ही सवय शेवटी जीव गेल्यावरच जाते. जुन्या काळात आम्ही बिनदिक्कत माणसांच्या मागे लागायचो. पण आता काळ बदलला आहे. त्यात माणूस प्राणी म्हणजे खूपच वाईट. तो मुळात प्राणी म्हणण्याच्या लायकीचापण नाही. असं म्हणतात की शंकराने त्याला तयार केल्यानंतर खूप मोठी चूक झाली म्हणून स्वतःच डोकं फोडून घेतलं आणि हिमालयात जाऊन प्रायश्चित करत बसला. त्याच्या कोपाने माणसाची कातडी जळून गेली आणि म्हणून तो कपडे घालून फिरतो आणि उठसूट मंदिरं बांधून देवाचा धावा करत बसतो. जुन्या काळात तर ही माणसं प्राण्यांची शिकार करून त्यांची कातडी अंगावर घालायचे. अजूनही प्राण्यांच्या कातडीने बनवलेल्या वस्तू पायात घालून फिरतात. किती दुष्ट जात! मी कधीच त्यांच्या वाटेला गेले नाही. मी फक्त लहान सहान प्राण्यांच्या मागावर असते. माणसांमुळे तेपण मिळणं अवघड झालं म्हणून गरज लागली तरच गावाजवळ जाऊन सावज शोधते.

 

    काल खूप दिवसांपासून शिकार मिळली नाही म्हणून मुद्दाम मी गावाजवळच्या जंगलात दबा धरून बसले. पायवाटेपासून थोडं लांब, माझ्या आवडत्या पिंपळाच्या झाडाखाली आडोशाला लपले. काल आमावश्येची रात्र होती, म्हणजे सूर्य खाली गेला की मी अंधारात वस्तीजवळ जाऊन काही मिळतं का ते पाहणार होते. तेव्हाच सारं घडलं. अजूनही आठवून अंगावर काटा येतो. 

 

    नुकताच दिवस मावळायला आला होता. मला पायवाटेने कुणीतरी येतंय असं जाणवलं. मी खरं तर तेव्हाच पळ काढायला पाहिजे होता पण मी थोडा गाफीलपणा केला. मला आधी पायांचा आवाज आला. मी ओळखलं की कोणीतरी माणूस चालत येतोय. मी तशी माणसांना जास्त घाबरत नाही उलट माणसंच मला घाबरतात. त्यात माणसांना मी क्वचितच दिसते. मी तिथून कोणालाच न दिसता निघूनही गेले असते, पण मला अचानक मंदिरातल्या घंटीचा आवाज ऐकू यायला लागला. मी लहानपणापासून त्या आवाजाला घाबरते. म्हणजे कधीकधी गाई-गुरांच्या गळ्यातपण अशी घंटी असते, पण माणसाकडे असली की म्हणजे नक्कीच काहीतरी वाईट होणार. मी लहान असताना एकदा शिकारीची तयारी करत होते. मी लांबूनच शिकार हेरली होती. शेळीचं एक छोटं पाडस हेरून मी शेजारच्या शेतातून धपकन उडी मारली. ती पाडसाने सहज हुकवली. मी परत उडी मारणार तोच मला जवळच्या मंदिरातल्या घंटीचा आवाज आला. तो घुमणारा आवाज ऐकून मी तिथंच थांबले. जसं काय त्या आवाजाने मला गुंगवून टाकलं. मी आवाजाच्या दिशेने पाहिलं तर मला दूरच्या छोट्या मंदिराबाहेर लटकवलेली एक छोटी घंटी दिसली. मग मला त्या घंटीखाली एक तुळतुळीत डोक्याचा माणूस दिसला. अंगात फक्त धोतर घातलेला. नक्कीच पुजारी किंवा मांत्रिक असावा. त्याने माझ्याकडे त्याचे राखाडी डोळे लहान करत पाहिलं. मला वाटलं त्याला मी दिसणार नाही, पण माझा अंदाज चुकला. मला ओळखून त्याने अचानक टुन्नकण उडी मारली आणि मंदिराच्या घंटीला पकडून झोका घ्यायचा प्रयत्न केला. त्यासरशी घंटीचा आवाज बंद झाला आणि मी भानावर आले. तोपर्यंत तो माणूस पाय वर करून घंटीसोबत मंदिराच्या ओट्यावर पडला होता. मग अचानक तो ओट्यावरून गायब झाला. मला काही क्षण समजलंच नाही की काय झालं. आम्हाला शिकवलं होतं की मंदिरापासून लांब राहायचं आणि जर चुकून जरी माणसाने पाहिलं तर लगेच पळून जायचं. पण मी ती सगळी शिकवण विसरून गेले होते. मग मला मंदिराच्या दुसऱ्या बाजूने ते तुळतुळीत डोकं आणि अजून एक पांढऱ्या टोपीने झाकलेलं डोकं दिसलं. त्यासरशी एक मोठा दगड माझ्याजवळ येऊन पडला. मी संकट ओळखलं आणि धावत सुटले. नेमकं तेव्हाच त्या तुळतुळीत डोक्याच्या माणसाने नेम धरून घंटी फेकली. मी ती थोडक्यात हुकवली पण तरीही ती माझ्या कमरेला घासून गेली. भयंकर आग झाली. अजूनही तिचे व्रण गेले नाहीत. आजही तो प्रसंग मला जशाचा तसा आठवतो. तेव्हापासून मी मंदिरांपासून दहा कोस लांब राहते आणि चुकून जरी घंटीचा आवाज आला तरी घाबरून थिजून बसते.

 

    कालही तेच झालं. मी घंटीचा आवाज ऐकला आणि आहे तिथंच थिजून बसले. मला लांबून तो माणूस दिसला. धोतर बंडी घातलेला आडदांड माणूस. त्याचंही डोकं एकदम तुळतुळीत होतं. उलट हे तर मावळतीच्या सूर्याच्या प्रकाशात चमकत होतं. हातात कसलीतरी मोठी दोरी आणि घंटी घेऊन तो रस्त्याच्या ह्या कडेपासून त्या कडेपर्यंत सगळीकडे निरखून पाहत येत होता. काळेकुट्ट डोळे बारीक करून पूर्ण लक्ष देवून तो सगळीकडे पाहत चालला होता. हा सगळा प्रकार पाहून मला अजूनच भीती वाटली. त्यात भर म्हणजे हा माणूस काहीतरी मंत्र म्हणत होता. नेमकं मला समजलं नाही पण काहीतरी एकदम बेसूर चालीत म्हणत होता. "आमावश्येच्या भयानक रात्री मी ज्ञानाच्या अग्नीची मशाल घेऊन आलोय, किर्रर्र अंधारात उडणाऱ्या काजव्यांच्या गाण्यात मी शोधतोय, मी जीवांचा-जीव दिला तरी बरं तू कुठंच दिसत नाही, कुठे कुठे शोधू मी तुला, तू इथेही नाही आणि तिथेही नाही", असाच काहीतरी अर्थ होता त्या मंत्राचा. खूपच विचित्र! त्यात तो कसलेतरी तांडव नृत्य करत चालला असंच वाटत होतं. डोक्यावर हात ठेवून काहीतरी शोधत. आता तर मी घाबरून थरथर कापू लागले होते. नक्कीच काहीतरी होतं त्या मंत्रात. 

 

    माझ्या जवळून जाताना त्याने अचानक वळून पिंपळाकडे पाहिलं आणि त्याला मी दिसले. "हा! दिसली ग, बाई दिसली!" असं हसून म्हणत तो थेट माझ्याकडे चालत आला. हा माणूस तर मलाच शोधत होता! एवढा धीट माणूस मी पहिल्यांदा पहिला. मला मोठ्याने ओरडावंसं वाटलं पण तेवढ्यात त्याने ती घंटी माझ्या गळ्यात टाकली आणि माझा आवाजच बसला. मग त्याने हातातली दोरी माझ्या गळ्यात बांधली आणि पाठीवर थाप मारून म्हणाला "चल ग बाई. झाली तुझी वेळ आता". आता तर मी अर्धमेली झाले. तो जिकडे नेईल तिकडे मी चालू लागले. 

 

    मी इतकी घाबरली होते की मला काहीच उमगत नव्हतं. मी गप-गुमान त्याच्या मागून चालत होते. तो जसा चालेल तसाच. तो तर अजून काहीतरी शोधत होता. मग मी पण त्याच्याबरोबर कधी रस्त्याच्या या कडेने तर कधी त्या कडेने जात होते. आता त्यानं मंत्र म्हणणं बंद केलं होतं आणि तो माझ्याशी काहीतरी बोलत होता. म्हणजे मला माणसांची भाषा समजते पण तरीही हा काय म्हणतोय ते मला नीट समजत नव्हतं. "मी तुला दावणीला नेवून बांधणार. तुला चाबकाने मारणार. मग तुझं मटण खाणार. रात्रभर झोपणार." हे ऐकून मी सगळीच आशा सोडली आणि जागेवर उभी राहिले. मला माहित नव्हतं की माणसंपण आम्हाला खातात. मी जागची हालत नाही पाहून त्याने मला जोरजोरात ओढायला सुरुवात केली. तशी माझ्यात खूप ताकद आहे, त्याच्यासारखी चार माणसं मी सहज ओढू शकते, पण माझे पाय गाळून गेले होते. त्यामुळं मीपण ओढली जात होते. 

 

    जशी मी जंगलाबाहेरच्या मोठ्या कच्च्या रस्त्याच्या कडेला आले तशी मनाची हिम्मत करून जोरात पाय रोवून थांबले. तिथल्याच एका झुडपाच्या मागे. त्या माणसाने दोरी जोरात ओढून धरली पण मी थोडीसुद्धा हलले नाही. दोरी खांद्यावर टाकून तो तिरपा होऊन जीव खाऊन ओढत होता. मग त्याने माझ्या आईला माणसांच्या शिव्या घालायला सुरुवात केली. हा प्रकार मला आजिबात समजला नाही. एकतर मला माझी आई आठवत नाही आणि तिला माणसांच्या शिव्या देऊन काय फायदा? आता मला हा माणूस थोडा वेडा वाटायला लागला, एखाद्या मांत्रिकासारखा. तेवढ्यात मला दुसरीकडून एक घाऱ्या डोळ्याचा माणूस येताना दिसला. त्याच्या हातात कसलंतरी पत्र्याचं भांडं होतं आणि त्याच्या कडीला धरून तो ते वाजवत येत होता. लांबुनच तो  दोरी ओढणाऱ्या या माणसाकडे पाहून "राम राम चांगदेव महाराज!" असं म्हणाला. 'महाराज' म्हणजे हा खरंच मांत्रिक तर नाही ना? का त्या खऱ्या चांगदेवाचा अवतार, जो हातात नागाचा चाबूक घेऊन वाघावर बसून फिरायचा? मी आता भयंकर घाबरले आणि आत्तापर्यंत दोरीला लावलेला जोर सोडून दिला. त्यासरशी मी झुडपाबाहेर ओढली गेले आणि चांगदेव महाराज खाली पडले.

 

    झुडपाबाहेर आलेल्या मला पाहून तो घाऱ्या डोळ्याचा माणूस हातातलं पत्र्याचं भांडं तसंच टाकून मोठ्याने ओरडत गावाकडे पळाला. एखाद्या घाबरलेल्या हरणापेक्षाही जास्त वेगात! तिथल्याच जवळच्या शेतातल्या बांधावर असणाऱ्या कडुनिंबाच्या झाडावर सरसर चढला. एखाद्या वानराला लाजवेल एवढ्या चपळाईने! आणि मग तिथंच एका फांदीवर उभं राहून जवळच्या वस्तीकडे पाहून जोरजोरात काहीतरी ओरडायला लागला. मग आधी जवळच्या घरातून एक बाई बाहेर आली. तिने रस्त्यावर येऊन पाहिलं आणि किंचाळून घराकडे परत धूम पळाली. मग एक माणूस रस्यावर येऊन डोकावून गेला. तो सुद्धा मोठ्याने ओरडत धूम पळाला पण दुसऱ्या घरांकडे. मग अजून थोडी आरडाओरड आणि पळापळ झाली.

 

    इकडे आत्तापर्यंत चांगदेव महाराज उठून बसले होते. त्यांनी आपली धोतर बंडी झटकली आणि परत माझ्या आईला शिव्या घालत मला जीव खाऊन ओढायला सुरुवात केली. मी खूप घाबरले होते पण तरी थोडी हिम्मत करून पाय रोवून चालले होते. मग थोड्याच वेळात दहा-पंधरा लोक हातात काठ्या कुऱ्हाडी घेऊन समोरून येताना दिसले. त्यात तो घाऱ्या डोळ्याचा माणूसपण झाडावरून उतरून सामील झाला. आता मला साक्षात यमदूत समोर दिसायला लागला. मी शेवटचा प्रयत्न म्हणून जोरात ओरडले. यावेळी घशातून मोठ्ठा आवाज निघाला. लोक थांबले. चांगदेव महाराजांनी दचकून माझ्याकडे पाहिलं आणि मी संधी ओळखून मानेला एक जोराचा हिसका दिला आणि जंगलाकडे धूम ठोकली. 

 

    आजिबात मागे पुढे न पाहता दम लागेपर्यंत धावले. त्यात दोरी आणि घंटी कुठेतरी निसटून पडली. ते पाहून तर मी आनंदाने अजूनच धावले. थेट माझ्या बछड्यांना घेऊन इथे आले. खरंच खूप मोठ्या संकटातून सुटले मी काल. आता परत कधीच त्या गावाजवळ जाणार नाही. 

 

काळे डोळे

 

    म्या पितळीच्या तांब्यात बघितलं. निव्वळ पाण्यागत दिसते देशी अन् त्यात माझ्ये काळे डोळे दिसले. किती सुंदर! शेवटच्या येका घोटात मी उरलेली संपवली. घश्यात जळजळ झाली, रोजच्यासारखी! रेडीवोत भारी गाणी चालली होती. पिंजरा पिक्चर मधली. तव्हांच रखमा आरडली "आव्ह ऐकलं का? ढवळी परत उलथली जंगलात. दिस मावळायच्या आधी हुडकून आणा तिला. मग ढोसा उरलेली."

 

    च्या मायाला या ढवळीच्या! जाग्याव थांबत नाह्य बेनी. म्या तसाच उठलो अन् निघालो. रखमीला "मटान बनून ठेव. मी आलोच लगी" सांगून दावनीची दोर सोडली. आज तर ढवळीनं कहरच केला. मायला, गळ्यातली घंटी पण तोडून गेली आज. तशी गुणाची गाय हाय. दूध देती लै पण उठसुठ जंगलाकडं उधळती. 

 

    "नीट जावा. अन् नाह्य गावली तरी लगी या निघून. येईन आपुआप मागच्या येळे सारखी" रखमीनं निरोप दिला. नीट जावा म्हंतीया. एवढी पण नाह्य  पिलो. पण म्या ध्यान नाह्य दिलं अन् लागलो जंगलाच्या वाटला. कुठं जाणार हाय? असल त्या पिपळाच्या झाडाजवळ.

 

    मी आपलं चाललो व्हतो गाणं म्हणत. कोणतं बरं? हां ते " दिसाला ग बाई दिसला, मला बघून गालात हसला". इकडून तिकडं बघत. अन् मग मला ढवळी दिसली. आईच्यान, येकदम पिवळी झालती ढवळी! मावळतीच्या पिवळ्या उन्हात. आता गावातली लोकं काही म्हणुद्यात पण मला तर ढवळीच वाटली. मला वळखून ती गालातपण हसली असं वाटलं. म्यापण लगीच तिच्या गळ्यात घंटा टाकून दोरी बांधली अन् म्हणलो "चल गं बाय. लै येळ झाला आता".

 

    बरं झाली लवकर घावली. "आता घरी जावून दावणीला बांधून मग मटान खातो अन् रातभर झोपतो" म्हणलो. तर लगी पाय रवून हूबी राह्यली. मग मी "लै नाटक केलं तर चाबकानीच फोडीन" म्हणलो अन् तिला वढत रस्त्याला आणलं. तर रस्त्याच्या अलीकडं आडून बसली. मंग मीपण चार शिव्या घालत जोरात वढलं. 

 

    तेव्हाच माध्या तिथ उपटला. त्यानं लांबनच राम राम ठोकला अन् त्यासरशी मी धापकन पडलो. उठून बघतो तर माध्या गायप झाल्याला. थ्येट लिंबाच्या झाडावरून बोंबलायला लागला. या येड्याला काय झालं? तसं तर याला बघून म्या घाबरायला पायजे व्हतं. भुतागत घारे डोळे ह्याचे. तर हेच घाबरून येड्यावानी बोंबलत व्हतं. मंग म्या बघितलं की धा-बारा माणसं काठ्याकुरहाडी घेवून माझ्याकडंच येत व्हते. आयला, म्या काय घोडं मारलं यांचं? तव्हाच मला तो आवाज आला. लै डेंजर आवाज! अंगावर सर्रकन काटाच आला. दचकून मागं बाघुस तवर दोरीला येक मोठा हिसका बसला अन् माझं डोकं दाणकन खाली आपटून डोळ्यासमोर अंधाऱ्या आल्या. 

 

घारे डोळे

 

    दिस मावळायला आला व्हता. मी पत्र्याच्या टरमाळ्यात बघितलं. त्या पाण्यात माझे डोळे दिसले. येकदम घारे! किती सुंदर! मंग मी सगळं पाणी वापरून परसाचा कारेक्रम आटापला आणि टरमाळ हलवत घरी निघालो.

 

    वाटेत टकला चांग्या दिसला. नक्कीच आजपण ढोसून आला व्हता. येड्या सारखं गचपणात गुतलेली दोरी वढत होता. मी म्हणलं गम्मत करू आणि लांबूनच आरडलो "राम राम चांगदेव महाराज!" नेमकं तव्हांच ते धुड बाहेर आलं. अन् ते पण चांग्याच्या दोरीला बांधलेलं. त्या येड्यानी याच्या गळ्यात घंटापण बांधली व्हती. 

 

    मी तसा भेदरलो. म्हंजे कोण नाय भिणार? मी सनाट पळालो अन् थेट घरापसल्या लिंबाच्या झाडावरच चढलो. म्हणलं आधी आपला जीव वाचवा. मंग तिथूनच आयला वरडून सांगितलं की बा ला बोलावं. आय म्हणली "काय झालं मुडद्या? लिंबावर चढून काय वरडतो?" पण मग जव्हा तिनं रस्त्यावर जावून पाह्यलं की चांग्या कुणाला वढतोय तव्हा ती माझ्या बा कडं धावली. मंग बा नी पण पाह्यलं अन् वस्तीवरच्या लोकांना गोळा करायला धावला.

 

    येडा चांग्या अजूनपण दारूच्या नशेत जीव खावून दोरी वढत व्हता. मग जव्हा पंधरा-इस माणसं आली तव्हा मी झाडावून उतरलो अन् त्यांच्यात शामिल झालो. खरं तर लैच भारी दिसत होत ते जनावर. लै मोठं! बैलापेक्षा थोडं लहान. पण चांग्यामागं गुमान चाललं होतं. जसा काय जादुटोणाच केलाय त्यावर. नक्कीच त्या घंटीत कायतरी जादू असणार. नाह्यतर मग चांग्याच्या दारूच्या वासानी गुंगलं असणार. जर आम्ही  पाहिलं नसतं तर चांग्याने त्याला घरी नेवून दावणीलाच बांधलं असतं. 

 

    आम्ही पंधरा-इस माणसं पाहून ते जनावर बिचकलं. अन् मग जी डरकाळी फोडली की सांगायलाच नको. अख्खा गाव हादरला. दोन चार लोकांचे पायजमे वले झाले. अन् मग त्यानं एक जोरात हिसका देऊन चांग्याला वढत नेलं. नशिबानं चांग्याच्या हातातली दोरी सुटली अन् त्यो वाचला. 

 

    मग काय, लोकांनी त्याला सुधीवर आणला. पाणी पाजलं. तर मंग माझा बा त्याला म्हणतो "वो चांगदेव महाराज, उद्या आमच्या बांधावर या. लय मोठं नागाचं वारूळ हाय तिथं." चांग्याला अजून कायबी कळलं नव्हतं काय झालंय ते. त्यानी चिडून इचारलं 

"अन् त्ये का बरं?" तर माझा बा म्हणतो कसा, "त्ये काय हे, आधी नागाचा चाबूक बनीव अन् मंग जा वाघावर बसायला!"



--विक्रम खैरे (August 2020) 



 

पहिलं मव्हाळ

पहिलं मव्हाळ

 

    मी चौथीला होतो तेव्हाची गोष्ट. शिक्षणासाठी आणि बाकी बऱ्याच काही कारणांमुळे आम्ही मामाच्या वाडीत राहत होतो. या वाडीत चौथी पर्यंत दोन खोल्यांची शाळा आहे. माझ्या वर्गात एकूण फक्त दहा जण होते. मी सोडून फक्त आणखी एकच मुलगा माझ्या वर्गात होता, प्रकाश. आणि बाकी सगळ्या मुली. तर साहजिकच मी आणि पक्या एकदम जिवलग मित्र झालो. पक्या तसा नात्याने माझा चुलत-चुलत मामेभाऊ लागतो.

 

    आम्ही मुळ वाडी मध्ये राहायचो जिथे जवळपास दहा-पंधरा घरे होती आणि पक्या हा आमच्या मामाच्या वस्तीवर राहत होता. जिथे माझे मामा आणि त्याचे चुलतभाऊ वगैरे अशी पाच-सहा घरे होती. या वस्तीवर जायला दोन ओढे पार करून जावं लागायचं. आणि याच दोन ओढ्यांकाठून फिरताना मी आणि पक्याने दहावी पर्यंत वाट्टेल ते प्लॅन्स केले. त्यातले कित्येक फेल होऊन लोकांचा खूप मार पण खाल्ला. खरतर बिचारा पक्याच जास्त मार खायचा, मी पाव्हण्याचं पोर म्हणून दरवेळेस बाकीच्या लोकांकडून वाचायचो आणि फक्त आईचाच खूप मार खायचो.

 

    वाडीमध्ये आम्ही एवढा धुमाकूळ घातला होता की अजूनही लोक विक्या-पक्याच्या कुप्रसिद्ध जोडीची आठवण काढतात. यात काहीच अतिशयोक्ती नाही [1]. विक्या-पक्याची पहिली गोष्ट म्हणजे आमचं पाहिलं मव्हाळ झोडण्याचा प्रयत्न [2].

 

    पक्याला लहानपणापासून मव्हाळांचं अप्रूप. पक्याचे मोठे चुलतभाऊ, चुलते वगैरे मव्हाळ झोडून मधाचे मोठमोठे कांदे घेऊन येत [3]. चौथीपर्यंत मी तर मव्हाळ फक्त लांबूनच पाहिलेलं. मधपण खाल्ला नव्हता. पण मग पक्यानेच मला मव्हाळांची सगळी माहिती दिली. ते झोडतात कसं, मध कुठे असतो, कोणत्या माशा चावत नाहीत वगैरे. मग आम्ही विचार केला की आपणसुद्धा एखाद छोटं मव्हाळ झोडायचं.

 

    मग एके दिवशी पक्याने सांगितलं की त्याने एक मव्हाळ पाहून ठेवलयं. नक्की काळ आठवत नाही पण वाडीतल्या शेतांमध्ये नुकतीच ज्वारीची सोंगणी संपून वाळलेल्या चाऱ्याच्या गंजी रचलेल्या होत्या [4]. माझ्या मामांचे वस्तीवर दूरपर्यंत असणारे  शेत संपून मग एक छोटं माळरान लागत. त्या माळरानाच्या कडेला अडचणीत तरवाडाच्या झुडपाला हे मव्हाळ होतं. मव्हाळ तसं छोटंच होतं. वीतभर लांबी रुंदी असेल किंवा त्याच्यापेक्षा लहान. म्हणजे जाणकार माणसाने अजून एक महिना तरी ते झोडायचा प्रयत्न केला नसता.

 

    आम्ही शाळा सुटल्यावर मव्हाळ पाहून आलो आणि रविवारी सकाळी झोडायचा प्लॅन केला. प्लॅन एकदम अचूक बनवला होता. पक्याने सांगितलं होतं की धुराने माशा आंधळ्या होतात. म्हणून धूर करायला गवऱ्या आणि गरज पडली तर उपयोगी येईल म्हणून सायकलचा जुना अर्धवट तुटलेला टायर पक्याने आणला होता. त्याचबरोबर केरोसीन, त्या केरोसीनने भिजवायला एक घाणेरडं फडकं आणि काडीची पेटी वगैरे. हे सगळं सामान पक्याने त्याच्या घराच्या चुलीजवळून ढापलं होतं. मी पण काही तरी मदत करायची म्हणून अतिहुशारी दाखवून घरातील आईने जपून ठेवलेल्या, शेंगदाणे-डाळी वगैरे बरोबर येणाऱ्या, प्लास्टिकच्या पिशव्या घेऊन गेलो. मधमाश्यांपासून हाताला वाचवायला. पक्या मात्र माशांपासून वाचवायला एक मोट्ठी घोगंडी घेऊन आला.

 

    खरं तर दोघांनीच जायला हवं होतं पण पक्याने वस्तीवरचे चार-पाच चिल्लीपिल्ली पोर-पोरी गोळा केले. नसते केले तरी सुट्टी असल्याने आमच्या मागोमाग ते आलेच असते. आम्ही सगळे त्या तरवाडाच्या झुडपापाशी पोचलो. मी दोन्ही हातात प्लास्टिकच्या पिशव्या घातल्या. पक्याने घोंगडी अंगावर घेतली. बाकी चिल्लीपिल्ली आम्ही लांब उभी केली. आणि दोघांनी गवऱ्या पेटवायचा कार्यक्रम सुरु केला. काही केल्या आमच्याकडून गवऱ्या आजिबात पेटल्या नाहीत. केरोसीन आम्ही जपून वापरत होतो. मग आम्ही टायर वापरायचं ठरवलं. टायरच्या तोंडावर केरोसीन मध्ये बुडवलेलं फडकं गुंढाळून मी धरलं आणि पक्याने ते पेटवून टायर माझ्याकडे दिला.

 

    फडकं मस्त पेटलं होतं पण धूर मात्र कमी होता. तो टायर मी एकाबाजूने झुडपात घुसून लांबूनच मव्हाळाच्या खाली धरला. थोड्या माश्या त्या धुराने उठल्या पण बाकीच्या फक्त पोळ्यावरच दुसरीकडे धूर चुकवत सरकल्या. उठलेल्या माश्या पाहून मी घाबरलो होतो पण पक्याने आधिच सांगितलं होतं की त्या चावक्या नाहीत. आणि प्लास्टिक मुळे मला दिलासा होता की कमीत-कमी हाताला तरी चावणार नाहीत. सगळं आम्ही बरोबर करत होतो पण धूर कमी आणि जाळंच जास्त होता. सगळ्या माश्या कधीच उठल्या नाहीत. धूर दुसरीकडे नेला की आधी उठलेल्या माशा परत जागेवर जाऊन बसायच्या. पण तरीही माशा अजून चावत नाहीत म्हणून आत्मविश्वास मात्र भयंकर वाढलेला होता.

 

    मग पक्याने शेवटचा उपाय सांगितला. तो म्हणजे मव्हाळ ज्या फांदीला आहे ती फांदी जोरजोरात हलवायची आणि माश्या उठल्या की फांदीच तोडून पाळायचे. खरतरं मव्हाळ झोडण्याची हि सर्वोत्तम पद्धत आहे. म्हणजे मव्हाळ झोडण्याच्या कलेत पारंगत असणारे क्वचितच धूर वगैरे करतात. पण त्यावेळी हा प्रकार मला अति वाटला. मी कडाडून विरोध केला. माशा जर आंधळ्या नाही झाल्या तर चावतील वगैरे. पण मग पक्याने सगळी जवाबदारी घेतली आणि मी दूर जाऊन उभा राहिलो.

 

    त्याने खाली अडचणीत जरा दूर बसून एक हाताने मव्हाळाची फांदी जोरात दोन चार वेळा हलवली. सगळ्या माश्या उडाल्या. मग तो फांदी तोडायचा प्रयत्न करू लागला. तशी तरवाडाच्या झुडपांची फांदी लगेच तुटते पण त्या वेळी ती लवकर तुटलीच नाही. मग त्याने मला मदतीला बोलावले. मला सांगितलं की तो फांदी न तोडता सरळ-सरळ पोळंच तोडणार आहे. पण काही माशा परत परत येऊन पोळ्यावर बसत होत्या. मला मग त्या जळणाऱ्या टायर ने त्यांना उडवून लावायचं काम दिलं.  

 

    माश्या उडवताना एक माशी माझ्या हातावरच्या प्लस्टिकच्या पिशीवी मध्ये गेली आणि एक-दोन ठिकाणी चावली. मी लांब पळत जाऊन पिशवी काढून टाकून दिली. आईची शप्पथ घेऊन परत मव्हाळ वगैरे झोडणार नाही असं म्हणालो. पण मग पक्याने मला सांगितलं की आता चावलीच आहे तर कमीत कमी मध तरी खाऊ आणि नंतर ते पोळं जाळून बदला वगैरे घेऊ. बदला म्हणल्यावर मी खुश झालो. आता चावलेल्या ठिकाणी जास्त दुखत पण नव्हतं. टायर आणखी जळतच होता. मग मी दुसऱ्यापण हातातली पिशवी काढली आणि परत जाऊन जोमाने माश्या उठुवून लावू लागलो. नंतर आणखी एक माशी दुसऱ्या हाताला चावली पण यावेळी आता मी गप सहन केलं. किंवा परत शपथ वगैरे घेतली असेल. पण शेवटी पक्याने ते मव्हाळ ओरबडून काढलं.

 

    मध खूपच कमी होता. खऱ्या कांद्यां एवढा सुद्धा कांदा नव्हता. मला जर माहित असत की कांदा काय प्रकार असतो तर आधीच एवढा कमी मध पाहून मी मव्हाळाला रामराम ठोकला असता. आता तर चिल्ली-पिल्ली मुळे मध फक्त चाटण्यापुरता मिळाला. मग आम्ही ते पोळं आक्ख जाळून टाकलं.

 

    हा जाळण्याच्या कार्यक्रम होईपर्यंत ते केरोसीन ने भिजवलेलं जाडजूड फडकं कधीच जळून गेलं होतं आणि आता टायर पेटला होता. जोरात जळणाऱ्या टायर चे जळके थेम्ब खाली पडत होते. त्यातल्याच एका थेंबाने माळरानावरील वाळलेल्या गवताने पेट घेतला. आम्हीपन ते पेटलेलं गवत पाहत राहिलो. मस्त वर्तुळाकार पेटत होतं गवत. मग साधारण एक दीड फुटाच्या वर्तुळाचा आकार झाला. वर्तुळाच्या कडा जळत होत्या आणि मध्ये गवत जळून झालेली सुंदर काळी चकती! लगेच पक्याने घोंगडी टाकून जाळ विझवला.

 

    सगळे चिल्लीपिल्ली आणि आम्ही त्या वर्तुळाकार कोरलेल्या काळ्या बिंबाकडे आश्च्यर्याने पाहत होतो. त्या पिवळ्या रानमाळावर खूपच सुंदर दिसत होतं ते. मग पक्या म्हणाला परत करू. मग मी दुसरीकडे आग लावली. आता आम्ही ते जळणारं वर्तुळ आणखी मोठं होऊन दिलं. जवळपास चार-पाच फूट रुंद. यावेळी पक्याला थोडी जास्त मेहनत घ्यावी लागली. वर्तुळाच्या कडेने चार-पाच वेळा घोंगडी मारून त्याने ते विझवलं. हे तर आणखीच सुंदर दिसत होतं. मग आम्ही परत एकदा याच्यापेक्षा मोठ्ठ बिंब तयार करू असं ठरवलं. यावेळी मी थेट माळरानाच्या मध्यभागी जाऊन आग लावली. परंतु यावेळी मात्र जरा वेगातच गवत जळायला सुरुवात झाली. खरं तर तेव्हाच जोरात वारं सुटलेलं होतं. आम्हाला काडीची कल्पना नव्हती की वाऱ्याने गवत जोरात जळतं म्हणून. पक्याने सुद्धा हे पाहून आधीचं विझवायला सुरुवात केली होती. पण वर्तुळ एवढं मोठं झालं होतं की त्याने एकीकडे विझवत आणलं की दुसरीकडे पेटायचं. मग वाऱ्यामुळे जाळ खूपच वाढला. काही क्षणाआधी चिल्लीपिल्ली ओरडून सांगत होते की इकडे पेटलं, ते तिकडं पेटलं. पण आता तो भयानक मोठा जाळ पाहून ते सगळे सुसाट आल्या रस्त्याने पळाले. मग मी आणि पक्याने सुद्धा घाबरून पळ काढला.

 

    वेगात पळत जाऊन आम्ही आधी चिल्ली-पिल्लीना रस्त्यात गाठले आणि सगळ्यांना दम भरला की आजिबात घरी कुणाला काही सांगायचं नाही. आमच्याबरोबर तुम्हीपण मार खाल. मग पक्याने मला सांगितलं की माळरान असंपन जाळतात लोक. फक्त कुणाला कळलं नाही पाहिजे. मग मी गप दुसऱ्या रस्त्याने वाडीत गेलो. संध्याकाळपर्यंत घरीच गेलो नाही.

 

    फक्त माळरान जळालं असत तर ठीक होतं पण माझ्याच चुलत मामाची चाऱ्याची गंज माळरानाला खेटून असणाऱ्या शेतात कडेलाच होती. तीपण जळाली. जवळपास ५०० रुपयांचं नुकसान झालं मामाच. हे मला रात्री समजलं. आमच्या आजोबांनी घरी येऊन आमचे पराक्रम आईला सांगितले. चिल्लीपिल्लीनी कधीच घरच्यांना आमचे उद्योग रंगवून सांगितले होते. पक्याला खूप मार बसला. मला आठवत नाही मार वगैरे खाल्लेला पण आई खूप वेळ डोक्याला हात लावून बसली होती. आणि नंतर बरेच दिवस मला बोलणं सहन करावं लागलं.  

 

    दुसऱ्याच दिवशी विक्या-पक्याने गंज जाळली हे अक्ख्या वाडीत झालं होतं. कुठंही एकत्र गेलं की लोक 'आली विक्या पक्याची जोडी' म्हणून आम्हाला टोमणे मारत. आम्हीपण आणखी खूप सारे उद्योग करून लोकांना त्याचा विसर पडू दिला नाही.

 


तळटीपा (माझ्या काही इंग्लिश माध्यमातून शिकलेल्या मित्रांसाठी):

[1] म्हणजे आता वाचताना वाटत की 'धुमाकूळ' शब्द जरा जास्तच वाटतो. 'उद्योग' ठीक आहे. पण माझी गोष्ट माझे शब्द. :D

[2] मव्हाळ म्हणजे मधमाश्याचं पोळं. ते  झोडणं म्हणजे माशांना हाकलून लावून मध काढणं.

[3] कांदा म्हणजे पोळ्याचा मध ज्या षट्कोनी आकाराच्या मेणाच्या घरात जमवलेला असतो त्यांचा संग्रह. इंग्रजीत honeycomb.

[4] ज्वारीची सोंगणी म्हणजे ज्वारीचे कणसं बाजूला करून उरलेलं रोपटं (i.e ताट) चारा म्हणून बाजूला करणं. आणि गंज म्हणजे या चाऱ्याची बांधणी करून एकावर एक ठेवून रचलेला खूप मोठ्ठा चारा.   


-विक्रम खैरे ( 20 April 2020)