बुधवार, ८ मार्च, २०२३

आठवणी

आठवणी


    भरत आणि माझी पहिली भेट कोळगावच्या श्री कोळाईदेवी विद्यालयात झाली. या शाळेत आंम्ही दोघे पाचवी ते दहावी पर्यंत एकाच वर्गात होतो. परंतु आमची खरी ओळख सातवीला झाली. भरत आणि मी, दोघेही दोन छोट्या वाड्यांमधून गावातल्या शाळेत यायचो.  मी तोंडेवाडी मधून दोन किलोमीटर चालत यायचो तर भरत साकेवाडी मधून चार किलोमीटर चालत. वाडीतल्या २५-३० मुलांच्या शाळेमधून हजार-बाराशे मुलांच्या गावातल्या शाळेत आलं की बुजल्यासारखं व्हायचं. वाडीत एका वर्गात फार फार तर ७-८ मुले असायची. या शाळेत एका वर्गात मुलांची संख्या ६५-७० पर्यंत असायची. अशा वेळी पहिले दोन वर्ष तर मुलांच्या ओळखी होण्यातच निघून जायचे. वाडीतल्या शाळेत तुम्ही कितीही हुशार असलात तरी गावातल्या शाळेत आल्यावर खरी हुशारी समजायची. दोन वर्षानंतर मला आणि भरतला वर्गात जरा बरे मार्क्स वगैरे पडायला लागले आणि मग सातवीत असताना मी, भरत, मंगेश वगैरे असे दूरच्या वाड्यांमधून येणारी मुलं वर्गातल्या पहिल्या सात आठ मुलांमध्ये यायला लागलो. मग आपोआप ओळखी वाढायला लागल्या, नवीन मित्र बनायला लागले. 


    मला गावातल्या शाळेमधला जो काळ स्पष्ट आठवतो तो म्हणजे सातवी ते दहावी पर्यंतचा. आम्ही दूरच्या वाड्यांमधून येणारी खूप सारी मुलं दुपारच्या सुट्टीत एकत्र जेवण करायला बसायचो. त्यात आमच्या बरोबर भरत नेहमी असायचा. आठवीच्या वर्गात एका खिडकीच्या दोन गजांमध्ये मोठी फट होती. दुपारच्या सुट्टीत त्या फटीमधूनच उड्या टाकून शाळेमागे आम्ही डबे उघडून जेवायला बसायचो. नंतर एकदा पाटील सरांनी खिडकीतून उड्या मारणाऱ्या दोन पोरांना चोप दिला तेव्हा तो मार्ग बंद झाला. आमच्या जेवणाची पद्धत म्हणजे आम्ही ७-८ मुलं गोल वेढा करून बसायचो आणि प्रत्येकाच्या डब्यातली भाजी थोडी थोडी करून वाटून घायचो. कुणी चुकून डबा आणायचा विसरला तरी उपाशी राहत नसे. नंतर नंतर गावातली काही मुलेसुद्धा शाळेत डबा घेऊन यायला लागली. दहावीला असताना आम्ही सगळी मुलं शाळेमागच्या डुबल मळ्यापर्यंत चालत जायचो आणि एका मोठ्या झाडाखाली बसून जेवण करायचो. मग माघारी येताना शेतांमधल्या सगळ्या बोरीवरचे पिकलेली बोरे पडायचो. त्यात भरत, मंगेश वगैरे मुलं बोरं पाडण्यात कमालीचे हुशार. यांचा नेम क्वचित चुकायचा. कधीकधी भरत बोरीवर चढून अख्खी बोर जोरजोरात हलवायचा आणि आम्ही खाली पडणाऱ्या बोरांचा सडा गोळा करायचो. मग शाळा सुटेपर्यंत वर्गात बोरं खात बसायचो. 


    भरतचा स्वभाव एकदम शांत होता. तो कधीच कुणाशी भांडला नसावा. वर्गात सर्वांना आडनावाने हाक मारायची सवय होती. वर्गशिक्षक हजेरी घेताना आडनाव आणि इंग्रजी इनिशिअल्स घेऊन नाव पुकारायचे. भरतचं नाव साके बी डी म्हणून पुकारलं जायचं. तर मग मुले याला बिडी नावाने चिडवायला लागले. पण हा मात्र मला कधीच चिडलेला आठवत नाही.


    आम्ही आठवी-नववीला पीटीच्या तासात कबड्डी खेळणं चालू केलं होतं. अर्थात मला कुणी टीममध्ये घेत नव्हतं. मी बाकीच्या मुलांचा खेळ पाहत बसायचो. मी, दिनेश आणि विक्रम (मोहारे) सारख्या अंगाकाठीने लहान असणाऱ्या पोरांना जर टीम मधे एखादा खेळाडू मिळत नसेल तरच कबड्डी खेळायचा चान्स मिळायचा. पण भरत, मंगेश, विठ्ठल वगैरे लोकांना स्वतःच्या टीममध्ये घेण्यासाठी भांडणं व्हायची. भरत आणि विठ्ठलची रेड असेल तर त्यांना पकडणं जवळपास अशक्यच असायचं. हे दोघे चार पाच पोरांना सहज ओढून मधल्या लाईन बाहेर घेवून जायचे. 


    भरत सातवीनंतर परीक्षांमध्ये वर्गातल्या मुलांना झपाट्याने मागे टाकायला लागला.  सुरुवातीला पाचवी सहावी मधे पहिल्या दहामध्ये नंबर मिळवणं कठीण जात होतं पण मग त्याने नववी-दहावीला अक्ख्या शाळेत दुसरा नंबर पटकावला. त्याचं एक कारण म्हणजे तो भयंकर अभ्यास करायचा आणि दुसरं म्हणजे त्याचं सुंदर हस्ताक्षर! तो खूपच नाजूक लिहायचा पण अतिशय वेगात. त्याच्या जाडजुड बोटांत शाईपेन पकडून तो एवढं नाजूक आणि सुंदर कसं लिहू शकतो असं प्रश्न आम्हाला पडायचा. मला स्वतःचं हस्ताक्षर वगैरे असं काही नव्हतं आणि मी मुद्दाम हुशार पोरांच्या वह्या घरी घेऊन जायचो आणि त्यांची लिहण्याची स्टाईल कॉपी करायचो. उदाहरणार्थ मी ह आणि ज प्रशांतचा कॉपी केला होता आणि मग स, र, य, वगैरे बरीच अक्षरं भरतची कॉपी केली. भरतच्या लिखाणाची स्टाईल मात्र मला पूर्णपणे कधीच जमली नाही. 


    माझं भूमिती एकदम कच्चं होतं म्हणून मी भरतकडून थोडं शिकून घ्यायला लागलो. तो मला प्रमेय वगैरे समजावून सांगायचा. मग दहावीला असताना मी परीक्षेचे जुने पेपर सोडवायला लागलो. ते सोडवताना खूप कंटाळा यायचा म्हणून मग मी ठरवलं की मुलांबरोबर पेपर टाईम लावून सोडवायचे. हे करायला विश्वनाथ आणि भरत दोघे तयार झाले. विश्वनाथ बरोबर मी मराठी आणि इंग्रजीची तयारी केली आणि भारत बरोबर बीजगणित आणि भूमितीची. आम्ही स्वतः प्रश्नपत्रिका बनवायचो आणि दुसऱ्याला सोडवायला द्यायचो. एकाच जागी बसून पेपर्स सोडवायचो आणि मग एकमेकांना तपासायला द्यायचो. भरत दरवेळी भूमितीमध्ये मला मागे टाकायचा. मी भरतसाठी कितीही अवघड प्रश्न काढले तरी तो ते सहज सोडवायचा. एकदा मी खूप विचार करून एक भूमितीचा विचित्र प्रश्न तयार केला. मला स्वतःला तो अर्ध्या तासात सुटत नव्हता. मला वाटलं की आता हा प्रश्न तरी भरतला सुटणार नाही किंवा कमीत कमी त्याला टाईम तरी पुरणार नाही. पण त्याने तो प्रश्न वेगळ्याच पद्धतीने दोन मिनटात सोडवला. नंतर मलाच समजावून सांगितलं की हा किती सोप्पा प्रश्न होता. 


    दहावीनंतर मात्र आम्ही दोघे वेगवेगळ्या मार्गाने निघून गेलो. तो आणि बरेच मित्र प्रवरानगरच्या जुनिअर कॉलेजला गेले आणि मी अहमदनगरला. नंतर माझी त्याच्याशी भेट झाली ती थेट बारावी नंतरच. भरतची घरची परिस्तिथी खूपच हालाकीची होती पण शाळेतली त्याची प्रगती पाहून भरतच्या शिक्षणाचा खर्च त्याच्या चुलत्यानें केला. भरत त्यांना मदत करायला गावातील चुलत्यांच्या किराणा दुकानामध्ये कधीकधी काम करायचा. मी बारावी नंतर एकदा त्याला त्याच दुकानात भेटलो. भरतला बारावीला चांगले मार्क्स मिळाले होते परंतु मेडिकल एंट्रन्समध्ये कमी मार्क्स मिळाल्याने त्याचं ऍडमिशन MBBS साठी होणार नव्हतं. त्याला MBBS करायची खूप इच्छा होती परंतु आता ते जमणार नव्हतं. त्याला DEd करण्यासाठी लोक आग्रह करत होते. मी त्याला सांगितलं की खूप सारी मुलं गॅप घेऊन परत परीक्षेची तयारी करतात. नगरमध्ये मी  बारावीच्या तयारीसाठी आडसूळ-क्लास लावले होते. त्या क्लासमधले कितीतरी जण परत गॅप घेऊन मेडिकलची तयारी करणार होते. मी भरतला सांगितलं की तू सुद्धा परत एकदा प्रयत्न करून पहा. भरतने माझा सल्ला ऐकला, घरच्यांना गॅप घेवून देण्यासाठी तयार केलं आणि नगरला अडसूळ-क्लास जॉईन केले. आणि मग पुढच्या वर्षी मेडिकल एंट्रन्समधे ह्याने ९५% मार्क्स मिळवले आणि पुण्यातील प्रतिष्टीत बी जे मेडिकल कॉलेजला MBBS साठी ऍडमिशन मिळवलं.  हा नंतर भेटला की म्हणायचा की तुझ्यामुळे मी डॉक्टर झालो. जे की काही खरं नाही. नुसता सल्ला देणारे हजार लोक सापडतील, तो सत्यात उतरवणारा एखादाच असतो. मेडिकल एंट्रन्समधे ९५% मार्क्स मिळवायला आणि MBBS सहजपणे पास व्हायला किती मेहनत लागते याची आपण कल्पनापण करू शकत नाही. 


    मी BSc नंतर एक वर्ष गॅप घेवून Physics ची तयारी करत होतो. त्यावेळी काही कारणांमुळे माझे पैसे संपले होते आणि मला पुढचे ३-४ महिने राहण्यासाठी जागा हवी होती. तेव्हा मला स्वप्नीलने भरतकडे चौकशी करायला सांगितलं. मी भरतला फोन केला तर त्याने मला लगेच त्याच्या हॉस्टेल वर बस्ता गुंडाळून यायला सांगितलं. मी दुसऱ्याच दिवशी औंध मधून बी जे मेडिकल कॉलेजच्या हॉस्टेलवर पोहोचलो. त्याने त्याच्या रूममध्ये एक गादी टाकून माझी राहायची व्यवस्था केली. एवढंच नाही तर त्याने त्यांच्या मेसमध्ये माझ्या जेवणाचीपण व्यवस्था करून दिली. तो स्वतः मेस चा सेक्रेटरी होता हे मला नंतर समजलं. त्याच्या ओळखीने मी मेडिकल कॉलेजच्या लायब्ररीमध्ये बसून अभ्यास करायचो. 


    बी जे मेडिकल कॉलेजच्या जुन्या हॉस्टेलच्या रूम्स म्हणजे भले मोठे हॉल असायचे. भरत त्याच्या तीन वर्गमित्रांबरोबर अशाच एका मोठ्या रूम मध्ये राहत असे. म्हणजे मी चार भावी डॉक्टर्स बरोबर राहत होतो. मला वाटायचं की हि सगळी हुशार डॉक्टर मुलं सतत अभ्यास करत असावीत. तर असं काही नव्हतं. हे बाकी मुलांसारखेच  परीक्षेच्या फक्त एक दोन दिवस आधी अभ्यास करायचे. बाकीचा वेळ फक्त टाईमपास चालू असायचा. हे रात्रभर गप्पा मारत बसायचे, मोबाईलमध्ये गेम्स खेळत राहायचे आणि टाईमपास पत्ते खेळायचे. रात्री एक दोन वाजता पुणे स्टेशनवर जाऊन त्यांच्या एका आवडीच्या हॉटेलमधून लस्सी किंवा मसाला दूध प्यायाचे. मी सुद्धा खूप वेळा त्यांच्याबरोबर गेलो. एवढं सगळं होऊन मग पहाटे ४-५ला सर्व झोपी जायचे परंतु सकाळी ८ लाच उठून मेडिकल प्रॅक्टिसला निघून जायचे. खरं म्हणजे परीक्षांपेक्षा हि सकाळची मेडिकल प्रॅक्टिस खरा डॉक्टर घडवते. हे मात्र सर्व डॉक्टर्स न चुकता मन लावून करायचे. त्यांना माहित होतं की कधी मनसोक्त मजा करायची आणि कधी मन लावून काम करायचं.


    भरतची एक सवय मात्र मला थोडी विनोदी वाटायची. मला सकाळी जाग आली की अंथरुणावर खूप वेळ पडून राहायची सवय आहे. भरतचं त्याच्या नेमकं उलटं होतं. त्याला सकाळी जाग आली की तो तटकन उठून बसायचा आणि लगेच खाटेवरून उतरून उभा राहायचा. मग एक-दोन आळोखे पिळोखे देवून लगेच ब्रश आणि टॉवेल उचलून बाथरूमला निघून जायचा. त्याच्या खाटेजवळच खाली माझी गादी होती. तो खाटेवरून अचानक उतरला की मी दचकून उठून बसत असे. हे पाहून दरवेळी तो मला म्हणायचा "तू झोप, मी आलोच". मग दहा-पंधरा मिनटात हा अंघोळ वगैरे करून यायचा आणि आवरून प्रॅक्टिसला निघून जायचा.


    भरत मेडिकल कॉलेजच्या वार्षिक कार्यक्रमात पुढाकाराने भाग घ्यायचा. तो स्वतः त्यांच्या एक-टप्पा क्रिकेट टीमचा कॅप्टन होता. या एक-टप्पा क्रिकेट मधे बॉलर हाप-पीच मधून स्लो बॉल टाकत आणि बॅट्समन तो बॉल जमिनीलगतच मारायचा प्रयत्न करत. मारलेल्या बॉलचा जरी एक टप्पा कॅच घेतला तरी बॅट्समन आऊट होत असे.  क्रिकेट ग्राउंड म्हणजे १५-२० मीटरचं वर्तुळ. त्याच्या बाहेर  टप्पा न पडता बॉल गेला तर ६ रन मिळविण्याऐवजी बॅट्समन आऊट होत असे. पण त्याला एक अपवाद होता. बॉलरच्या मागे बाऊंड्री वर हे लोक दोन बांबूचे खांब रोवायचे. दोन्ही खांबांमध्ये एक-दोन मीटरचं अंतर असायचं. जर कुणी त्या दोन खांबांमधून बॉल थेट ग्राउंड बाहेर मारला तर त्याला आऊट न होता ८ रन मिळायचे. त्याला हे लोक अठ्ठा मारला असे म्हणायचे. हे अठ्ठे मारण्यात भरत पटाईत होता. मला भरत त्यांच्या मॅच पाहायला घेऊन गेला होता. भरतच्या जीवावर दरवर्षी त्याची टीम पहिलं किंवा दुसरं बक्षिस नक्कीच मिळवायची.


    भरत आणि त्याच्या मित्रांबरोबर राहून मला खूप साऱ्या गोष्टी शिकायला मिळाल्या. मी मुलांमध्ये कधी जास्त मिसळत नसायचो. ते मला यांच्याबरोबर राहून आपोआप जमायला लागलं. ते तीन-चार महिने माझ्यासाठी खूप महत्वाचे होते. यामुळे मी MSc ला असताना आपोआप मुलांमध्ये मिसळायला लागलो आणि मग मला खूप सारे नवीन मित्र भेटले. जुने शाळेतले मित्रसुद्धा नव्याने जवळ आले. 


    अत्यंत हलाकीच्या परिस्थितीतून सावरून MBBS करणाऱ्या भरतला नशिबाने मात्र कधीच साथ दिली नाही. मी भरतला शेवटचा भेटलो ते दिनेशच्या लग्नात. त्यावेळी मी, मंगेश आणि स्वप्नील पुण्यातच होते. मग आम्ही तिघे, संदीप आणि गावातील अजून काही मित्र दिनेशच्या लग्नाला आलो होतो. लग्नाचा कार्यक्रम आटोपल्यावर आम्ही सर्व जण एका हॉटेलमध्ये भेटलो.  तिथे मला समजलं की भरत जेव्हा MBBS च्या शेवटच्या वर्षात होता तेव्हा त्याची आई कसल्यातरी दुर्धर आजराने दगावली. नंतर भरत त्यातून सावरून बाहेर पडला होता. MBBS  पूर्ण करून भरतने पाथर्डीला सरकारी दवाखान्यात गरजेची प्रॅक्टिस पूर्ण केली आणि कोळगावला परत येऊन दवाखाना चालू केला होता. गावातील एकमेव MBBS डॉक्टरचा दवाखाना होता तो. गावामध्ये अजूनही काही MBBS डॉक्टर्स होते पण सर्वांनी आपापले दवाखाने शहरांमध्ये टाकले होते. भरत हा एकटाच होता ज्याने गावामध्ये परत येवून दवाखाना टाकला. आणि अल्पावधीत त्याच्याकडे गावातील पेशंटची रांग लागली. मग भरतचं लग्न झालं. त्याची बायकोसुद्धा डॉक्टर आहे. मग हे दोघे डॉक्टर एकाच दवाखान्यात काम करायला लागले. असं सर्वकाही सुरळीत चालू होतं पण मग लग्नानंतर काही महिन्यांनी भरत भयंकर आजारी पडला. त्याला डेंग्यू झाला होता. त्यातून बाहेर पडताना त्याच्या दोन्ही किडन्या फेल झाल्या. अशा परिस्थितीत तो वाचण्याची शक्यता जवळपास शून्य होती. त्यावेळी त्याच्या सासूने स्वतःची एक किडनी भरतला दिली. सुदैवाने ती किडनी भरतला सूट झाली. किडनी ट्रान्सप्लांटच्या ऑपरेशनमध्ये किडनी सूट होणं खूप महत्वाचं असतं नाहीतर पेशंट हमखास दगावतो. अर्थात हे भरतला माहित होतं. आम्ही भेटलो तेव्हा तो म्हणाला की आत्ताचं आयुष्य त्याला बोनसमध्ये मिळालं आहे. आणि हे तो सगळ्या मित्रांना सांगायचा. पण हा बोनस एवढ्या लवकर संपेल असं मात्र मला कधीच वाटलं नव्हतं. 


    मी भरतला शेवटचं पाहिलं ते मागच्या शनिवारी. सकाळी साडे-आठच्या दरम्यान शाळेतील WhatsApp ग्रुप वर खूप सारे श्रद्धांजली मेसेजेस आले होते. मी पहिला मेसेज उघडून पाहिला तर त्यात भरतचा फोटो होता. मला काही क्षण समजलंच नाही की भरत गेला आहे. मग मला मंगेशने फोनवर सांगितलं की ते खरं आहे. त्याचा अंत्यविधी सकाळी दहा वाजता होणार होता. मी एक दिवस आधीच त्रिवेंद्रम वरून गावी आलो होतो. मी लगेच भावाबरोबर कोळगावला निघालो. अपेक्षा एवढीच होती की एकदा शेवटचं भरतला पाहावं. मी संदीपला फोन केला. तोसुद्धा गावात पोहचला होता. मग आम्ही दोघे भरतच्या घराजवळ गेलो. तिथे अंत्यविधीची तयारी चालू होती. गौऱ्या पेटवल्या होत्या, ताटी बांधून तयार होती आणि भरतला शेवटची अंघोळ घालत होते. त्याच्याभोवती खूप गर्दी झाली होती. मी संदीपला म्हणालो की एकदा भरतला पाहून येवू. आम्ही दोघे गर्दीतून वाट काढत तिथे गेलो पण खूप वेळ काहीच दिसेना. मग काही वेळानंतर अंघोळ झाल्यावर त्याला खाटेवर ठेवलं. तेव्हा फक्त काही क्षणांपुरता भरत आम्हाला दिसला. भरतचा चेहरा पूर्णपणे निर्विकार होता. त्यावर कसलेच भाव नव्हते. डोळे बंद करून भरत शांतपणे झोपला होता. असं वाटतंच नव्हतं की तो आम्हाला सोडून गेला आहे. मला एका क्षणासाठी असं वाटलं की तो आता तटकन उठून बसेल आणि "तू झोप, मी आलोच" असं म्हणेल. पण अर्थात असं काही होणार नव्हतं. भरतच्या आयुष्याचा बोनस शेवटी संपला होता. अश्रू आवरत मी आणि संदीप बाजूला जावून उभे राहिलो.


    माझा आत्मा वगैरे गोष्टींवर विश्वास नाही. म्हणून मी त्याच्या आत्म्याला शांती मिळो वगैरे म्हणणार नाही. मला वाटतं की माणूस जगातून खऱ्या अर्थाने तेव्हा जातो जेव्हा लोक त्याच्या आठवणी विसरतात. भरत अजूनही जिवंत आहे, माझ्या आठवणींमध्ये, जशाचा तसा. 


- विक्रम खैरे (८ मार्च २०२३)

सोमवार, ९ ऑगस्ट, २०२१

ब्रेव्ह गर्ल!




त्याच्या बोटांवरून ओघळ वाहत लालभडक रक्ताचे टपोरे थेंब खाली पडतात. ते पाहून मला कसतरीच व्हायला लागतं. अचानक छातीतल्या ठोक्यांची गती वाढते आणि परत काही केल्या ती मंदावतच नाही. किडनी ट्रे मध्ये जमा होणाऱ्या रक्ताकडे पाहून पेशंटने काकुळतीला येऊन विचारले  "अजून किती वेळ, सिस्टर?"

"अं... थोडाच वेळ. ते साकळलेलं रक्त निघालं की मी तो टाका परत बांधते."  मी रक्तावरची नजर न हटवता म्हणाले. 


मग मी पुढच्या पाच मिनीटांत ड्रेसींग उरकली. हातातले सर्जिकल हातमोजे तसेच ठेवले आणि पर्स खांद्याला अडकवून एक छोटा बाथरूम ब्रेक घेतला. जाताना आरतीला तो ट्रे साफ करायला सांगितला. पण एक घोडचूक झाली. मी माझा ऍप्रन तिथंच खुर्चीवर ठेवला. परत आल्यावर पाहते तर आरतीदेवी फरशी पुसत बसल्या होत्या. हिची तर आरती उतरवयाला पाहिजे! भयंकर वेंधळी बाई! काहीच जमत नाही. आजकाल कुणीही उठसूट नर्स बनतं. तिने ट्रे तर पालथा केलाच, वरती माझ्या ऍप्रनवर रक्ताचे शिंतोडे पण उडवले. आता हिला कोण सांगणार की मागच्या आठ दिवसांतला हा माझा दुसरा नवीन ऍप्रन आहे म्हणून. तरी बरं मी ऍप्रनचा एक मोठा सेटच विकत घेतलायं. मी माझी पर्स टेबलवर ठेवली आणि मग मीच तिला फरशी साफ करायला मदत करू लागले. 


तेव्हाच पर्स मधून मोबाइल फोनची रिंग वाजू लागली. नक्कीच आई असणार. मी थोडावेळ तसाच फोन वाजू दिला पण मग हात स्वच्छ धुवून शेवटी आईचा फोन उचलला. 

"शाले, फोन उचलत जा ना लवकर!" आई अपेक्षितपणे ओरडली. 

"कामात होते आई. बोल. काय झालं?" मला माहित होतं की ती काय बोलणार, तरीही मी विचारलं.

"अगं, डॉक्टरांना विचारलं का तू शिफ्टचं? "

"हो आई. उद्यापासून सकाळची शिफ्ट असेल माझी. नको काळजी करू."

"असं कसं काळजी नको करू? बातम्या वाचतेस ना तू? मी येऊ का तुला घ्यायला आज? रात्री दहाला संपते ना तुझी शिफ्ट?" आईने प्रश्नांचा भडीमार केला.

"दहाला नाही अकराला संपते, आई. पण तू अजिबात येऊ नकोस. आणि माझी काळजी नको करत जाऊ एवढी, ब्लॅक बेल्ट आहे तुझी पोरगी! मी येईल व्यवस्थित." मी समजवायचा प्रयत्न केला. 

"त्या ब्लॅक बेल्टच्या फुशारक्या नको मारू. खूप उशीर करते तू घरी यायला. झोप लागत नाही मला तू येईपर्यंत", आईने तक्रार केली. 

"फक्त आजचाच दिवस, आई! उद्यापासून दुपारीच घरी येत जाईल मी", मी वेगवेगळ्या पद्धतीने समजवायचा प्रयन्त केला. मग जवळपास पाच मिनिटे लागली आईला समजवायला. शेवटी ती मला घ्यायला येणार नाही हे कबूल करून घेतलं. यामुळेच मी फोन उचलायचा कंटाळा करत होते. काही दिवसांपासून हे दररोजचं झालं होतं. 


फोन ठेवला आणि लगेच आरती म्हणाली "खोटं का ग सांगते आईला, शालिनी? दहालाच निघतो ना घरी आपण?". 

ही का दुसऱ्यांच्या फोनवरचं बोलणं ऐकते? बाकी काही जमत नाही पण गप्पा मात्र लागतात हिला. पण मी न चिडता आरतीला सांगितलं, "अगं, आई काळजी करत बसते. एखाद्या दिवशी बस मिळाली नाही किंवा इथुन उशीर झाला की तिचा बीपी वाढतो. मी अकरा सांगितलं की ती साडेबारा पर्यंत काळजी करत नाही. उलट मीच घरी लवकर पोहचून सांगते की आज लवकर सोडलं. तेवढीच खुश होते."

"हे मला नाही सुचलं कधीच. सुभाषबरोबर जास्त वेळ घालवता आला असता", आरती आश्चर्याने म्हणाली. 

"तुला सुचणार पण नाही कधीच", हे मात्र मी मनात म्हणाले.  

आरती पुढे म्हणाली, "पण आई काळजी करणारच ना. एकुलती एक पोरगी. वडील नाहीत. त्यात लग्नाचं वय झालंय."

हिला माझ्या लग्नाचं काय देणं घेणं. नको तिथं नाक खुपसते. सुभाष बरोबर एंगेजमेंट झाल्यापासून हटकून लग्नावरून मला टोमणे मारते. 

"हं... मग?" आता मी थोडं चिडून बोलले. 

"अगं असं नाही पण तु बातम्या वाचतेस ना. तुला खरंच भीती वाटत नाही का?"

"आधी तू तो पोलीस टाईम्स वाचणं बंद कर. काहीही लिहतात त्यात." मी तिचा रोख ओळखून मुद्द्याला हात घातला. दररोज पोलीस टाइम्स सारखा फालतु पेपर अक्खा वाचून काढते ही.

"फक्त पोलीस टाइम्स मध्येच नाही तर सगळ्या बातम्यात आहे तो सिरीयल किलर. मागच्याच आठवड्यात दोन जणींना मारलं त्याने. त्यापण आपल्याच वयाच्या." आरती न थांबता बोलू लागली. हिला सगळी माहिती होती त्या सिरीयल किलरची. कुठूनही काहीही माहिती गोळा करत असते. मलापण उत्सुकता होती म्हणून मी पण तिला बोलू दिलं. 

ती पुढे सांगू लागली "पोलिसांनी आत्तापर्यंत कमीत कमी सहा खुनांशी संबंध जोडलाय त्याचा. असं म्हणतात की तो किलर फक्त कुरळ्या केसांच्या सुंदर मुलींचा जीव घेतो. डायरेक्ट गळे कापतो. मी तर कालच माझे केस तुझ्यासारखे सरळ करून घेतले. कशाला उगाच रिस्क!". 

"कुरळ्या केसांच्या सुंदर मुली? काहीपण वाचतेस तू, आरते. पोलिसांना तरी समजलंय का हे?" असं म्हणून पुढे मी मिश्किल हसत विचारलं "पण तुझे केस कधी कुरळे होते गं?"

तशी आरती सुंदर आहे. पण मी काही तिचं उगाच कौतुक करणार नव्हते.

"हसू नको. चुकून त्या खुन्याला माझे केस कुरळे वाटले अन नेलं मला ओढून तर? सॉरी म्हणून सोडून देईल का?" ती चिडून म्हणाली. मी मात्र तिच्या चेहऱ्यावरचे भाव पाहून आलेलं हसू दाबायचा प्रयत्न केला पण आरतीला ते समजलं. 

आता जरा जास्तच चिडून ती पुढे म्हणाली " मला माहित आहे तुझे पण केस कुरळे आहेत पण तू सतत पार्लर मध्ये जाऊन सरळ करून घेतेस ..."

हे मात्र खरं होतं. माझे केस पण कुरळे आहेत आणि ते मला खूप आवडतात. पण त्यांना सांभाळायचं म्हणजे खूप अवघड. एवढा वेळ कुणाकडे असतो. त्याऐवजी मी माझे केस जास्त वाढूच देत नाही आणि जमेल तेव्हा त्यांना सरळ करून घेते. आता मलापण सरळ केस आवडू लागले आहेत. 

आरतीचा राग अजून शांत झाला नव्हता. ती रागात पुढे म्हणाली " ... तू पण घाबरतेस. फक्त तू कराटेची ब्लॅक बेल्ट आहेस म्हणून न घाबरायचा आव आणतेस."

कराटे नाही टायक्वांदो. पण हिला कोण सांगणार ते. 

मी तिला समजावत म्हणाले "मी खरंच नाही घाबरत कुणाला. आणि मी घेते काळजी खूप सारी. लक्ष असतं माझं सगळीकडे. हे असे सिरीयल किलर किंवा साधे चोर-बदमाश सुद्धा काही अचानक येऊन हल्ला करत नाहीत. ते लोक पाळत ठेवतात. पाठलाग करतात. मग वेळ साधून हल्ला करतात. आपलं लक्ष असेल सगळीकडे तर मग काही होत नसतं."

तिच्या चेहऱ्यावरचा अविश्वास पाहून मी पुढे म्हणाले "मी करू शकते बचाव माझा, आरती. तशी ट्रेनींग घेतलीय मी. आणि जर अशी वेळ आलीच तर माझ्याकडे एक छोटा पण धारदार चाकू सुद्धा आहे."

आता आरतीच्या चेहऱ्यावर आश्चर्याचे भाव पसरले.  

"चाकू! दाखव मला?" तिने विचारलं आणि माझ्या पर्सकडे सूचक नजरेने पाहू लागली. 

कशाला सांगितलं हिला मी! नसती कटकट. आता ही मागेच लागेल चाकू पाहूदे म्हणून. माझ्याकडे दुसरा काही पर्याय नव्हता. ती पर्स घ्यायला पुढे झाली पण मी झटकन मध्ये जात तिच्या हातातून पर्स ओढली.
“काय सोनं लपवतेस का पर्समध्ये?” तिने लटक्या रागात विचारलं . 

मी प्रेमाने म्हणाले “मी दाखवते की चाकू तूला. उगाच हात वगैरे कापून घेशील ”

मग मी तिला पर्समधून तो छोटा चाकू काढून दिला. एका हाताच्या तळव्यात बसेल एवढा त्याचा फोल्ड केलेला आकार होता. तिने तो चाकू हातात घेऊन पाहिला. काही क्षण निरीक्षण करून ती आनंदाने म्हणाली "चांगलाच जड आहे गं! कसा उघडायचा याला?"

मग मी तो चाकू माझ्या हातात घेतला. त्याच्यावरचे दोन बटण तिला दाखवले आणि म्हणाले "हे जे बटण आहे त्याला सेफ्टी बटण म्हणतात. आणि हे दुसरं बटण दाबलं की चाकू उघडतो. पण जर सेफ्टी बटण लॉक असेल तर मग जरी दुसरं बटण दाबलं तरी चाकू उघडत नाही."

मग मी चाकूचं सेफ्टी बटण आधी दाबलं आणि नंतर चाकू हातात नीट धरून त्यावरच दुसरं बटन दाबलं. खट आवाज करून चाकू उघडला. ट्यूब लाईटच्या प्रकाशात त्याचे धारदार पाते चमकले. ते पाहून आरती अजूनच खुश झाली. तिने परत एकदा चाकू हातात घेऊन निरखून पाहिला. 

मग मला म्हणाली "मला पण पाहिजे असा एक चाकू. असलं काही बरोबर असेल तर मला पण थोडी कमी भीती वाटेल. सुभाष मला न्यायला येतो म्हणून मी येते दुपारच्या शिफ्टला. नाहीतर मी हॉस्पिटलला येणंच बंद करणार होते."

आता हिला कोण चाकू आणून देणार. मी म्हणाले "नुसता चाकू बरोबर असून काय फायदा. तो चालवता पण आला पाहिजे. तुला साधं ड्रेसिंग करायला जड जातं." मग मी थोडा विचार करून पुढे म्हणाले "तू एक काम कर. या रविवारी घरी ये डिनरला. कितीवेळा बोलावलं तुला? अजून एकदा पण आली नाहीस तू. तू घरी आलीस कि मग मी तुला शिकवते चाकू कसा चालवायचा तो."

"येईल ग मी. या रविवारी नक्की येईल." थोडं खजील होऊन आरती म्हणाली. 

" नक्की ये. रविवारी आई पण घरी नाही. मी वाईन आणून ठेवते. आपण मस्त टाईमपास करू." मी म्हणाले. 

"आणि चाकू पण चालवायला शिकव?" आरती उत्साहाने म्हणाली.

“हो गं. चल आता गप्पा बंद करू. खूप कामं आहेत.” मी हिच्या तोंडाचा पट्टा बंद करायचा प्रयत्न करून पाहिला. पण एवढ्या सहज ऐकणारी आरती कोण?

ती पुढे बोलतच राहिली “चाकू वरून आठवलं. तो किलर म्हणे दरवेळी वेगवेगळ्या चाकूने गळे कापतो. आणि तूला माहित आहे का, तो भेट म्हणून मारलेल्या मुलीचा एक दात काढून घेतो. ”
“ई!.., आरते बंद कर की आता.”

पण ती काही गप्प बसली नाही. नशिबाने मी विषय बदलत राहिले. रात्री शिफ्ट संपेपर्यंत मी तिच्या वेगवेगळ्या विषयांवर गप्पा ऐकल्या. हे पण दररोजचं झालं होतं. 


रात्री दहाला शिफ्ट संपली की मी रोजच्या सारखं आधी ड्रेस बदलला. नर्सचा युनिफॉर्म बदलून सलवार कमीज घातली. रक्ताचे शिंतोडे उडालेला तो ऍप्रन शेवटी प्लास्टिकच्या बॅगमध्ये ठेवून दिला. अजून ते टपटप पडणारं रक्त डोक्यातून जात नव्हतं आणि उलट परत ते आठवून हृदयातील धकधक अजूनच वाढत होती. तोपर्यंत सुभाष आरतीला न्यायला आला होता. दोघांना बाय म्हणून मी बस स्टॉप कडे चालू लागले.  


रस्त्याच्या कडेचा तो छोटा बस स्टॉप तसा जवळंच होता. पाच-सात मिनिटांनी मी तिथे पोहचले. अशा वेळी खूप कमी लोक असायचे बस स्टॉप वर. रस्त्यावर रहदारी आजिबात नव्हती. सगळीकडे शांतता पसरलेली. क्वचित एखादी बाईक किंवा रिक्षा ती शांतता चिरत जायची. हे शहर खूप लवकर झोपतं. खरं तर मोठं शहर म्हणण्यासारखं इथे काही नाही. खूपच विरळ वस्ती. बोटावर मोजण्या इतक्या मोठ्या इमारती. खूप कमी गर्दी. फक्त सगळ्या सुविधा मात्र आहेत. हॉस्पिटल आहेत, शाळा आहेत, हॉटेल्स आहेत, बार्स आहेत. रात्री बारा पर्यंत बस आहेत. रात्री अपरात्री मुली बाहेर पडतात. त्यांना अजूनही या शहरात सुरक्षित वाटतं.  


माझी बस यायला अजून बराच वेळ होता. बस स्टॉपवरच्या  एका लोखंडी खुर्चीत मी आरामात बसले. दिवसभर काम करून थोडा थकवा जाणवत होता. इथे बसल्यावर जरा बरं वाटलं. त्यात छान थंड वातावरण झालं होतं. बस स्टॉप वर मी सोडून अजून एक-दोन जण उभे होते. पण सगळे आपल्या फोनमध्ये गुंग. दोन बोटांनी टाईप करत कुणाशी तरी बोलत किंवा गेम्स खेळत. सगळ्यांकडे आजकाल नोकियाचे फोन. सुरवातीला जेव्हा नवीन फोनचं फॅड आलं होतं तेव्हा तर नुसते रींगटोन वाजवून डोकं उठवायचे. आता कमीत कमी फ्री एसएमएस मुळे तो त्रास तरी सहन नाही करावा लागत.


थोड्या वेळाने मी पाहिलं की लांबून रस्त्याच्या कडेने एक मुलगी चालत येत आहे. जीन्स टॉप घातलेली तिची एक पुसट आकृती दिसली. तीसुद्धा फोनमध्ये पाहण्यात गुंग होती. त्या फोनच्या प्रकाशात तिचा सुबक चेहरा थोडा उजळलेला दिसत होता. रस्त्यावर सगळीकडे पिवळे दिवे बसवलेले होते. पण त्यातले काहीच चालू होते. काही दिवे उगाच लुकलुक करून बंद पडत. अशाच अचानक लुकलुकणाऱ्या दिव्याच्या मंद पिवळ्या प्रकाशात मला एक आकृती त्या मुलीच्या मागे चालताना दिसली. एका उंच मोठ्या माणसाची. मला वाटलं, मला भास झाला. मग मी जरा जास्त लक्ष देऊन पाहू लागले. पुढच्या दिव्याच्या प्रकाशात तो मला नीट दिसला. अत्यंत हळूहळू तो त्या मुलीच्या पाठोपाठ अंतर ठेवून चालत होता. त्या मुलीला मात्र याचं काही भान नव्हतं. तिचं सारं लक्ष फोनमध्ये. 


मग ती मुलगी बस स्टॉप जवळ पोहचली. लांबूनच मला तिचे केस दिसले. मोठे आणि मोकळे सोडलेले कुरळे केस. खूपच सुंदर! ते पाहून माझ्या अंगावर अचानक काटा आला. आरतीने सांगितलेलं आठवलं. बातम्यांमध्ये स्पष्ट सांगूनसुद्धा या मुलींना भीती वाटत नाही. उलट रात्री बिनधास्त केस मोकळे सोडून फिरतात. आणि आजू-बाजूला तर आजिबात लक्ष नाही. त्यात तो माणूस अजूनही तिच्याच मागे येत होता. 


बस स्टॉपवर येऊन ती मुलगी कोपऱ्यातल्या एका रिकाम्या खुर्चीत बसली. खांद्यावरची महागडी पर्स तिने मांडीवर ठेवली आणि परत फोनमध्ये डोकं घातलं. बस स्टॉपच्या लाईटमध्ये ती अजूनच सुंदर वाटली. तो माणूसपण तिच्या मागोमाग येऊन तिच्याजवळ उभा राहिला. जरा जास्तच जवळ. आता मी त्या माणसाकडे नीट पाहिलं. जवळपास तिशीच्या आसपास वय असेल. उंच आणि किंचित सडपातळ. कपडे स्वच्छ घातलेले पण डोक्यावरचे केस वेडेवाकडे विंचरलेले, खुरटी दाढी आणि मिश्या, डोळे मात्र लालसर. हा खरा सिरीयल किलर शोभेल. असाच माणूस शोधत असतील का पोलीस? त्याच्या पायात चप्पल मात्र खूप ठिकाणी शिवलेली होती. कपड्यांबरोबर बाकी काहीच नीट शोभत नव्हतं. जसं काय आज पहिल्यांदा नवीन कपडे घालून आलाय. बरोबर कसली बॅगसुद्धा नाही. पॅन्टच्या खिस्यामध्ये मात्र काहीतरी होतं. आकारावरून अंदाज येत नव्हता. कदाचित दारूची बाटली असेल. तो हाताची घडी घालून ऐटीत उभा होता. त्याचं लक्ष त्या मुलीच्या खांद्यावरच्या केसांवर असावं. मला तो माणूस खूप खटकला. मी बस स्टॉपवर सगळीकडे पाहिलं. मी आणि तो माणूस सोडून बाकी जे दोन-चार लोक होते, ते सगळे आपापल्या फोनमध्ये बिझी होते. फक्त मी आणि तो माणूस फोनवर नव्हतो. माझं त्या माणसाकडे लक्ष आणि त्याचं त्या मुलीकडे. मी मुद्दाम उठून मुलीजवळ जाऊन उभी राहिले आणि त्या माणसाकडे पाहिलं. त्याला माझ्या नजरेची जाणीव झाली असावी. मग त्याने दुसरीकडे पाहायला सुरुवात केली. हे खुर्चीत विराजमान झालेलं सुंदर ध्यान मात्र अजून फोनमध्येच व्यस्त होतं. दोन्ही हातांच्या अंगठ्याने पटापट टाइप करत कुणाशी तरी एसएमएस वर बोलत. 


माझ्या बसची वेळ झाली होती. मग दुरून बसचा आवाज ऐकू आला. माझीच बस असावी. अचानक मनात हुरहूर वाटू लागली. एक क्षण वाटलं की आपली बस सोडून या मुलीबरोबर जावं. तो माणूस अजूनही चोरून तिच्याकडेच पाहत होता. मला त्या माणसाचा भयंकर राग आला. बस जवळ आल्यावर मला पाटी दिसली. माझीच बस होती. छातीत धस्स झालं. छातीतले ठोके अजून जोरात पडायला लागले. पण बस थांबायच्या आत ती मुलगी पटकन उठून माझ्यापुढे उभी राहिली. तिचे ते सुंदर कुरळे केस माझ्या अंगाला घासून गेले. मी मोठा श्वास घेतला. म्हणजे ही मुलगी माझ्याच बसने जाणार. मला अचानक हायसं वाटलं. माग मात्र मी घाई केली नाही. तशीच उभी राहिले. त्या मुलीमागे तो मानुसपण बस मध्ये चढला. मग मी त्या दोघांमागे बसमध्ये चढले.  


बसमध्ये तशी गर्दी नव्हती. फक्त दोन चार माणसं उभी होती. डावीकडच्या सगळ्या सीट्स महिलांसाठी राखीव होत्या. त्यातल्या काही रिकाम्या होत्या. ती मुलगी अशाच एका रिकाम्या सीटवर जाऊन बसली. मला वाटलं की तिच्या शेजारी बसावं आणि ओळख वगैरे करावी. पण तो माणूस त्या मुलीच्या सीट जवळच उभा राहिला. ते पाहून मी विचार बदलला आणि त्या मुलीच्या मागच्या सीट वर जाऊन बसले. बस चालू झाली. खिडकीतून थंड वारे आत येऊ लागले. त्यात त्या मुलीचे केस उडत माझ्या चेहऱ्यासमोर येत होते. तिचं मात्र कुठेच लक्ष नव्हतं.  


मी शेवटच्या स्टॉपवर उतरणार होते. समोरून कंडक्टर तिकीट काढत येत होता. सर्वात आधी त्या माणसाने शेवटच्या स्टॉपचं तिकीट काढलं. मग त्या मुलीने फोनवरची नजर न उठवता केशवनगरचं तिकीट मागितलं. केशवनगर म्हणजे अगदी सुनसान जागा. तिथे जुन्या काळातल्या पडक्या इमारती पाडून नवीन वस्ती बांधत आहेत. दिवसासुद्धा लोक तिथं जायला घाबरतात आणि ही एवढ्या रात्री तिथे जातेय. त्यात तिच्यामागे हा माणूस आहे. माझ्या छातीतल्या ठोक्यांचा वेग परत वाढला.  मी पर्समध्ये हात घालून माझा चाकू तपासून पाहिला. त्या चाकूच्या थंड लाकडी मुठीच्या स्पर्शाने मला बरं वाटलं. तेवढ्यात कंडक्टरने मला तिकीट विचारले. मी चाकूवरची पकड सोडून माझा पास शोधला आणि तो कंडक्टरला दाखवला. पासवर एक नजर टाकून कंडक्टर तिकीट विचारायला मागे निघून गेला. 


जसजशी बस शहराबाहेर जाऊ लागली तशी बसमधली गर्दी कमी होत गेली. मग तो माणूस उजव्या बाजूच्या रिकाम्या झालेल्या सीटवर जाऊन बसला. त्याची नजर सतत त्या मुलीकडे. खरं तर बाकी लोक पण त्या मुलीकडे पाहत होते. लोक बिनदिक्कत सुंदर मुलींकडे पाहत असतात. पण हा मात्र सतत तिच्या खांद्यावरच्या केसांकडे पाहत होता. किंवा कदाचित त्या खांद्यावर अडकवलेल्या पर्सकडे पाहत असावा. 


रात्रीचे जवळपास साडे अकरा वाजले असतील. केशवनगरचा स्टॉप जवळ आला. तशी ती मुलगी लगबगीने उठली आणि खांद्यावरची पर्स संभाळत दरवाजा जवळ जाऊन उभी राहिली. लगेच तो माणूसपण उठला आणि तिच्यामागे जरा अंतर ठेवून उभा राहिला. याचा तर शेवटचा स्टॉप होता ना? माझ्या डोक्यात रागाची भयंकर सणक गेली. बस जशी थांबली तशी मी पण पटकन उठून त्या दोघांमागोमाग बसमधून उतरले. 


त्या मुलीचं कुठेच लक्ष नव्हतं. उतरल्यावर लगेच तिने फोनमध्ये डोकं घातलं आणि केशवनगर मध्ये जाणारा एक रस्ता पकडून चालायला लागली. मी थोडावेळ बस स्टॉप वर घुटमळले. बस स्टॉप वर दुसरं कुणीच नव्हतं. सगळीकडे सामसूम झालेली. मी उगाच फोन काढून काहीतरी पाहत बसले. मग तो माणूस इकडे तिकडे पाहत त्या मुलीच्या मागे अंतर ठेवून सावधपणे चालू लागला आणि ते दोघेही माझ्या डोळ्याआड गेले. मी फोनमध्ये वेळ पाहिला. अजून घरी पोहचायला खुप वेळ होता. माझ्या फोनची बॅटरी खूपच कमी होती. उगाच रिस्क नको म्हणून मी फोन स्विच-ऑफ केला आणि पर्स मध्ये ठेवला. मग मी पटपट चालत ते दोघे गेले त्या रस्त्यावर पोहचले. त्या दोघांच्या नजरेच्या टप्प्यात मी येणार नाही याची खात्री करत मी चालत होते.


थोडं पुढे गेल्यावर ती मुलगी मुख्य रस्ता सोडून आडवाटेने निघाली. त्या रस्त्यावर एकही दिवा नव्हता. नाही म्हणायला उगवणाऱ्या चंद्राचा मंद प्रकाश होता. आजूबाजूला पडक्या इमारती होत्या. सगळीकडे सामसूम होती. जवळपास माणसांचा मागमूसही नव्हता. मला जाणवलं की आता त्या दोघांमधील अंतर कमी होत आहे. माणसाचा चालण्याचा वेग हळूहळू वाढत होता. मी सावध झाले. पटकन पर्समध्ये हात घालून मी माझा चाकू बाहेर काढला. त्याचा सेफ्टी लॉक उघडला आणि तो उजव्या हातात घट्ट पकडला. त्याबरोबर मी माझा ऍप्रन पण बाहेर काढून अंगात घातला. त्याचा एक फायदा म्हणजे ऍप्रन घातलेल्या व्यक्तीवर लोक लगेच विश्वास ठेवतात. त्यांना वाटत कुणीतरी डॉक्टर असावा. 


मी अजून खूप लांब होते. मी पण माझा चालण्याचा वेग वाढवला. आता तो माणूस मुलीच्या खूपच जवळ पोहचला होता. ती मुलगी अजून फोनमध्येच पाहत होती. त्याने एकदा इकडे-तिकडे पाहिलं आणि मग पटापट चार पावलं टाकत तिच्या खांद्यावर हात टाकला. ते पाहून मी रागाने पळायला सुरुवात केली. 


अचानक झालेल्या स्पर्शाने ती मुलगी दचकली आणि थोडी दूर झाली. त्या माणसाच्या हातात तिच्या पर्सचा बंध आला. तिने फोन टाकून पटकन पर्स पकडून ठेवली आणि दोन्ही हाताने पूर्ण ताकद लावून ओढू लागली. त्या माणसाने कदाचित याची अपेक्षा केली नसेल. तो थोडा गडबडला पण मग त्याने फक्त एका हाताने पर्स ओढून धरली. मुलीने कितीही ओढलं तरी हा जागचा हलला नाही. उलट त्याने दुसऱ्या हाताने खिशातून एक मोठा चाकू काढला. अशा वेळी पर्स सोडून पळून जायला पाहिजे, पण त्या मुलीने पर्स तशीच धरून ठेवली. त्याने चाकू मारण्यासाठी हात उंचावला आणि मला जाणवलं की मी वेळेत पोहचू शकत नाही. मी जीव तोडून धावत होते तरीही मी पोहचू शकत नव्हते. मग मी मोठयाने ओरडले "ये... सोड तिला!"


तो माणूस दचकला आणि माझ्या दिशेने पाहू लागला. आता चाकूचा रोख त्याने माझ्याकडे वळवला होता. मी जोरात अंतर कापत त्याच्याजवळ पोहचले. त्याने पर्स सोडून दिली. त्या सरशी ती मुलगी मागे जात खाली कोलमडली. आणि मग जेव्हा मी त्याच्यापासून हाताच्या अंतरावर पोहचले तेव्हा त्याने माझ्या दिशेने चाकूचा वार केला. मला तो अपेक्षितच होता. मी खाली बसत तो चुकवला आणि त्याच क्षणाला माझ्या हातात लपवलेल्या चाकूचे बटन दाबून तो उघडला. तो  माणूस सावरायच्या आतच मी माझ्या चाकूने त्याच्या मांडीवर एक जबरदस्त वार केला. मांडीवरून तिरपा चाकू मी एवढ्या जोरात चालवला होता की त्याची पॅन्ट फाटून मांडी खोलवर कापली गेली. रक्ताच्या चिळकांड्या उडाल्या. त्यातलं काही रक्त माझ्या ऍप्रन वर उडालं. काही माझ्या तोंडावर. ते रक्त पाहून आणि विशेष म्हणजे नका-तोंडावर उडालेल्या रक्ताचा वास घेऊन मला भयंकर कसंतरी झालं. माझ्या सर्वांगावर शहारे आले. हृदय एवढ्या जोरात धडकू लागले की ते छातीचा सापळा तोडून बाहेर येईल असं वाटू लागलं. 


मांडीवरची जखम पाहून तो पटकन चार-पाच पाऊल मागे गेला. ती खाली पडलेली मुलगी आता सावरून उठली होती पण काय झालं हे न समजल्याने वेड्यासारखी आम्हा दोघांकडे पाहत उभी राहिली होती. अजून जखमेची वेदना त्या माणसाला जाणवली नसेल. अचानक मोठी जखम झाली की ती जागा काही वेळ बधिर होते. त्याचं तसच झालं असेल. त्याने रागात माझ्याकडे पाहिलं व आमच्या दिशेने चाकू उगारून धावायला सुरुवात केली. मी आत्तापर्यंत उठून सावध उभी राहिले होते. मी सुद्धा त्याचाकडे पाहून आणि विशेष म्हणजे त्याच्या मांडीतून जोरात वाहणारं रक्त पाहून त्याच्याशी दोन हात करायचा विचार सोडून दिला आणि पळायला सुरुवात केली. ती मुलगी अजून जागची हलली नव्हती. मी तिच्या जवळ जात तिचा डावा हात पकडून पळायला सुरुवात केली. पुढचे दोन-तीन मिनिटं आम्ही न थांबता धावलो. ती मुलगीसुद्धा वेगात धावली. 


मला भयंकर धाप लागली होती. मी मागे वळून पाहिलं. तो माणूस कुठेच दिसला नाही. मग मी थांबले आणि ती मुलगीपण थांबली. आम्हाला वाटलं की आपण आता सुटलो. पण फक्त काहीच क्षण. तो माणूस लंगडत येताना दिसला. त्याचा वेग कमालीचा कमी झाला होता पण तो हार मानायला तयार नव्हता. मी पाहिलं की त्याचा एक पाय पूर्णपणे रक्ताने न्हाऊन निघालाय. माझ्या छातीतली धडधड अजूनच वाढली. मी परत पळायला सुरुवात केली. ती मुलगीपण माझ्या बरोबर पळू लागली. मग मात्र आम्ही अजून थोडाच वेळ पळालो. तिचा वेग कमी झाला होता म्हणून मी पण थांबत थांबत तिच्या गतीने पळत होते. मी पळताना मागे पाहून तो कुठे असेल याचा अंदाज बांधत होते. एका वळणावर कडेला तो मला लंगडत येताना दिसला. आता तो खूपच जास्त लंगडत होता. खूप प्रयत्न करून एक-एक पाऊल उचलत होता. 


आम्हा दोघींना आता भयंकर दम लागला होता. आम्ही धावणं जवळपास बंदच केलं होतं. दोघीही धापा टाकत चालत होतो. तेही सारखं-सारखं मागे वळून पाहत. तो आमच्या नजरेच्या टप्प्यात होता पण खूपच हळूहळू एक पाय ओढत चालत होता. मग एके ठिकाणी तो कोलमडून पडला. खरं तर आमच्या मागे आवेशात धावून त्याने खूप मोठी चूक केली होती. त्याच्या मांडीतून जोरात वाहणाऱ्या रक्ताकडे पाहून मी ओळखलं होतं की नक्कीच फेमॉरेल नावाची मुख्य शीर तुटली असेल. धावल्यामुळे त्यातून अजून जोरात रक्तस्राव झाला होता. आता तो पुरेस्या रक्ताअभावी बेशुद्ध पडला असेल. अजून पाच-दहा मिनटात जर त्याला रक्त मिळाले नाही तर त्याचं जगणं अशक्य होतं. 


तो रस्त्यावर पडलेला पाहून आम्ही दोघी थांबलो. काही वेळ आम्ही तसेच एका जागेवर थांबलो. पण त्याची काहीच हालचाल दिसली नाही. ते जाणून त्या मुलीने तिथेच बसकण मांडली. मग मीसुद्धा तिच्या जवळ जाऊन बसले. ती माझ्या खांद्यावर डोके ठेवून ढसाढसा रडायला लागली. मीही तिच्या डाव्या खांद्यावर हात टाकून तिला सावरायचा प्रयत्न केला. तिचे ते सुंदर कुरळे केस माझ्या गालांवर, मानेवर, खांद्यावर विसावले. मला त्यांच्या स्पर्शाने अत्यंत भरून आलं. पण माझ्या छातीतली धडधड अजून थांबली नव्हती. उलट ती वाढतच होती. मग तिने माझ्या ऍप्रन वरच्या रक्ताकडे पाहून विचारलं "तुला लागलंय का?" 

माझ्या उजव्या हातात अजूनही तो चाकू होता. मी त्याच हाताने पडलेल्या माणसाकडे चाकू दाखवत सांगितलं "नाही. ते त्याचं रक्त आहे." मग चाकूकडे पाहून पुढे अभिमानाने म्हणाले "याच्यामुळे वाचलो आपण." 

"देवासारखं धावून आलीस तू!" असं म्हणत ती अजूनच फुंदत रडू लागली. 

 

मग थोडया वेळाने अचानक काहीतरी आठवून तीने स्वतःची पर्स उचकायला सुरवात केली आणि म्हणाली, "फोन करायला पाहिजे कुणाला तरी. माझा फोन सापडत नाही. तुझ्याकडे फोन आहे का?" 

मी माझी पर्स उचकली आणि माझा फोन काढून चालू करायचा प्रयत्न केला. तो स्विच ऑफ होता. मी म्हणाले "फोन ची बॅटरी संपली वाटतं. स्विच ऑन नाही होत." मग तिच्याकडे एक क्षण नजर टाकून म्हणाले "मला माहित आहे तुझा फोन कुठं पडलाय. चाल जाऊ आणि शोधू."

मग आम्ही दोघी उठलो आणि आल्या रस्त्याने परत माघारी जाऊ लागलो.  


तो माणूस जिथे पडला होता तिथे जाताना आम्ही खूपच हळू आणि सावध रीतीने चाललो. पण आम्हाला काहीच हालचाल दिसली नाही. आम्ही दोघीही त्याच्या जवळ गेलो. तो अस्ताव्यस्त पालथा पडला होता. त्याच्याकडे पाहून तिने मला विचारलं "मेला असेल का तो?"

मी म्हणाले "थांब, चेक करून पाहते." मग मी थोडा विचार करून आधी पर्स उचकली आणि एक सर्जिकल हातमोजा काढला. 

ते पाहून तिने विचारलं “तू कुणी डॉक्टर आहेस का?”

मी हातामोज्याकडे पाहत म्हणाले “नाही. मी नर्स आहे. सह्याद्री हॉस्पिटल मध्ये.”

मी विचार करू लागले की तो हातामोजा कसा घालायचा. माझ्या उजव्या हातात अजूनही चाकू होता मग मी तो चाकू तिच्याकडे देऊ लागले. पण मग त्या चाकूकडे पाहून आणि त्याच्या पात्यावरच्या रक्ताकडे पाहून मी तिला "थांब" म्हणाले. मी तो चाकू एकाच हाताने ऍप्रन वर टेकवून आधी बंद केला आणि मग तिच्याकडे दिला. मग मोकळ्या झालेल्या उजव्या हातात दुसऱ्या हाताने हातमोजा घातला आणि त्याची नाडी तपासली. खूप वेळाने मला थोडी धकधक जाणवली. पण खूपच मंद. मी परत तपासून खात्री करून घेतली. मग मी तिला म्हणाले "बेशुद्ध आहे तो. पण जगणार नाही असं वाटतं."

तेवढ्यात त्याचा एक पाय जोरात हलला. ते पाहून दोघीही भयानक दचकलो आणि पटकन मागे सरकून उभे राहिलो. पण मग परत काहीच हालचाल झाली नाही. मग मला अचानक काहीतरी सुचलं. मी तिला म्हणाले "एक मिनिट थांब" आणि पटकन दुसरा सर्जिकल हातमोजा काढून डाव्या हातात घातला. मग त्या माणसाजवळ सावधपणे जाऊन मी इकडे तिकडे नजर टाकली. मला त्याचा हाताशी पडलेला तो चाकू दिसला. त्याचा भला मोठा रामपुरी चाकू! मी तो पटकन उचलून घेतला. मग मी उलट्या पावलाने मागे जात तिच्याजवळ गेले आणि म्हणाले "हा जर परत उठून मागे आला तर कमीत कमी त्याच्याकडे हा चाकू तरी नसेल. काय माहित किती जणींना मारलं असेल या चाकूने?" ती काहीच म्हणाली नाही. फक्त मान हलवून माझ्याशी सहमत आहे असं दाखवलं. मग आम्ही तिथून पुढे निघालो. तो माणूस परत येणार नाही याची मला खात्री होती तरीही आम्ही मागे वळून पाहत पटापट चालत होतो. 


चालताना तिने तिच्या हातातला माझा चाकू नीट पाहिला. चाकू घट्ट पकडून तिला थोडा धीर आला असेल. तिने मग तो परत माझ्याकडे देऊ केला. पण मी न घेता तिला म्हणाले "असू दे तुझ्याजवळ" आणि माझ्या हातातल्या चाकूकडे इशारा करत म्हणाले "हा आहे माझ्याकडे. काळजी नको करू. आता फक्त फोन शोधू." 


चंद्राच्या स्वच्छ प्रकाशात रस्ता उजळला होता. त्या प्रकाशात रस्त्यावर सांडलेलं त्या माणसाचं रक्त जागोजागी दिसत होतं. एवढं सारं रक्त! ते पाहून परत मला माझ्या वेगात पडणाऱ्या छातीच्या ठोक्यांची जाणीव झाली. दुपारपासून सगळीकडे फक्त रक्तच दिसत होतं मला. 


थोड्याच वेळात आम्ही जिथे त्या माणसाशी आमचा सामना झाला त्याठिकाणी पोहोचलो. रक्ताचा माग तिथे संपत होता. मी तिला लांबूनच रस्त्यावर पडलेला तिचा फोन दाखवला. ती उत्साहाने पटापट पाऊले टाकत फोनजवळ गेली. पण तो नोकियाचा फोन होता. पडला की त्याची बॅटरी आणि सिमकार्ड वेगळं होतं. मग आम्ही दोघी बॅटरी अन सिमकार्ड शोधू लागलो. तिला बॅटरी सापडली. मला चंद्राच्या प्रकाशात रस्त्याच्या कडेला सिमकार्ड चमकल्यासारखं जाणवलं. मी तिकडे गेले. पण चुकून माझा पाय घसरून तो सिमकार्ड वर गेला. मला जाणवलं की ते तुटलं आहे. मी पाय बाजूला घेतला आणि तिने ते तुटलेलं सिमकार्ड उचलून पाहिलं. ते कामातून गेलं होतं. तोंडावर आलेलं रडू आवरत ती म्हणाली "आता कसा फोन करायचा?"


ही आरती सारखीच आहे. माझ्या मनात विचार चमकून गेला. मी तिला म्हणाले "अगं, ती बॅटरी मला दे. माझा फोन चालू करते मी." हे ऐकून अचानक तिचा चेहरा खुलला. हे तिला सुचलंच नव्हतं. आताशी कुठं ती पूर्ण रिलॅक्स झाली होती. ते पाहून मला खूप आंनद झाला. पण आता तिला प्रचंड थकव्याची जाणीव झाली होती. तिने त्या रस्त्याजवळच एक दगड शोधला आणि तिथे बसली. माझ्या उजव्या हातात अजूनही त्या माणसाचा चाकू होता. मग डाव्या हाताने मी माझा फोन उघडला. बॅटरी काढून पर्समध्ये ठेवली आणि तिची बॅटरी हातात घेतली. हे करताना मी आजूबाजूला पाहिलं. रस्त्याच्या कडेलाच जिथे त्या माणसाच्या रक्ताचा माग संपतो तिथे चार पावलांवर एक पडके घर होते. त्या घरासमोर बसायला छान दगड होते. तिथे चंद्राचा प्रकाश सुद्धा मस्त पडला होता. मी तिला तिकडे जाऊन बसू म्हणाले. ती पण माझ्याबरोबर तिथे आली आणि आरामात बसली.


मी मग तिची बॅटरी फोनमध्ये टाकून माझा फोन चालू केला. तिने मला विचारलं "कोणाला फोन करणार?"

मी म्हणाले "आधी माझ्या भावाला फोन करते. तो इथं जवळंच राहतो. तो येईल न्यायला आपल्याला. मग आपण पोलिसांना फोन करू."

मी फोन हातात घेऊन थोडं दूर गेले. नंबर टाईप करून फोन लावला. फोन वाजत होता. पण कुणी उचलत नव्हतं. सगळीकडे भयंकर शांतता पसरली होती. आसपास चिटपाखरूही नव्हतं. माझं त्या फोनच्या रिंगकडे आजिबात लक्ष नव्हतं. मी त्या मुलीकडं पाहत होते. रिलॅक्स झाल्याने ती बसस्टॉप वर जशी दिसत होती तशीच दिसली. चंद्राच्या प्रकाशात अजूनच जास्त सुंदर वाटली. त्यात तिचे ते मोहक केस! माझ्या अंगावर आनंदाने शहारे आले. दुपारपासून छातीत सुरु झालेली धकधक मंदावत होती. आताशी कुठं मीपण रिलॅक्स व्हायला लागले होते. हीच वेळ होती. 


मी हॉस्पिटलच्या स्टोअर-रूम मध्ये लावलेला फोन कट केला. एवढ्या रात्री तिथे कोण फोन उचलणार? मग तिच्याजवळ जात मी पर्समध्ये फोन टाकला. ते पाहून तीने विचारलं "काय झालं?". मी उत्तर न देता खसकन तिच्या त्या कुरळ्या केसात डावा हात घातला. केस घट्ट पकडून जोराचा हिसका दिला आणि तिला खाली पाडलं. प्रचंड आवेगात मी तिला चार पाच पावलं ओढत नेलं.  जिथं त्या माणसाचं रक्त सांडलं होतं त्या जागेपर्यंत नेलं. तिच्या हातामधे माझा चाकू होता. तिने तो उघडायचा प्रयत्न केला पण मी तो सेफ्टी लॉक करूनच तिला दिला होता. मग मी तिच्या छातीवर गुढगा ठेवून बसले. डाव्या हाताने तिचे सुंदर केस मागे ओढून ताणून धरले. तिच्या डोळ्यात काही क्षण पाहिलं. भयानक भीती होती त्यात. माझा चेहरा आनंदाने खुलला. अंगावर रोमांच उभे राहिले. डोळ्यांत वेगळीच नशा उतरली. मग मी माझ्या उजव्या हातातला रामपुरी चाकू तिच्या गळ्यावर सराईतपणे चालवला. लालभडक रक्ताचे कारंजे उडाले. माझा ऍप्रन परत एकदा रक्ताने भिजून गेला. दुपारी सुरु झालेली माझ्या छातीतील धकधक आता कुठे पूर्णपणे मंदावली होती. 


थोड्या वेळाने माझी तंद्री तुटली. मग मी पटकन उठून उभी राहिले. अंग साफ केलं आणि माझे कपडे बदलले. नर्सचा पोशाख परत केला. बाकी रक्ताने भरलेले सर्व कपडे प्लॅस्टिकच्या बॅगमध्ये भरले. ते भरताना मी घडलेल्या घटनेची पूर्णपणे उजळणी केली. तिच्याकडे पाहून विचार केला की हिचा दात काढायची काही गरज नाही. त्या किलरला एवढा वेळ नव्हता. हिने त्याची मांडी फाडली. ब्रेव्ह गर्ल! किलर स्वतःचा जीव वाचवायला हिला सोडून पळाला. मग अति-रक्तस्त्रावाने रस्त्याच्या कडेला पडून मेला.


मग मी तिच्या हातात असलेल्या माझ्या चाकूचे लॉक उघडून ते पाते निरखून पहिले. त्यावर अजूनही त्या माणसाचे रक्त होते. मी चाकूची मूठ आणि त्या मुलीचा उजवा हात काळजीपूर्वक स्वच्छ पुसला. मग मी तो उघडलेला चाकू तिच्या उजव्या हातात परत ठेवला. त्या मुठीवर तिच्या बोटांचे ठसे उमठतील अशा पद्धतीने तो तिच्या हातात दाबला. फोनची बॅटरी काढून स्वच्छ पुसली आणि रस्त्यावर टाकली. मग तिच्या पर्समधून तिचा बॅटरी नसलेला फोन आणि तुटलेलं सिमकार्ड काढून रस्त्यावर फेकलं. मग मी तिच्या डाव्या हाताचं मनगट स्वच्छ पुसलं. माझ्या हाताचे ठसे मिटवले. हाच हात पकडून मी तिला पळवलं होतं. ज्या खांद्यावर मी हात ठेवला होता तो साफ करायची गरजच नव्हती. तो आधीच रक्ताने न्हाऊन गेला होता. नाहीतरी पोलीस एवढीपण चोख तपासणी करत नाहीत. 


त्यानंतर मी झपझप चालत जिथे तो माणूस पडला होता तिथे गेले. मी आधी खात्री केली की तो जिवंत नाही. मग त्याच्याकडे एकदा नीट पाहिलं. त्याला पाहून मला खूप चीड आली. त्याला लाथेने तुडवायचा विचार मनात आला होता. पण मी तो मोठ्या प्रयत्नाने टाळला. मला त्याचा भयंकर राग आला होता. भुरटा चोर कुठला! विनाकारण माझ्या अन तिच्या मध्ये येत होता. "चोर म्हणून जगलास आता सीरिअल किलर म्हणून मर. हे घे तुझं प्रमोशन!" असं मोठ्याने म्हणत मी त्याचा चाकू त्याच्याच हातात दिला. मग माझी पर्स उघडून सर्वात आतल्या कप्प्यात दडवलेली एक अत्यंत छोटी सोनेरी पिशवी काढली. आज दुपारी बाथरूम ब्रेक नंतर मी दुसऱ्यांदा ही पिशवी उघडत होते. त्यात असणाऱ्या आठ दातांवर मी शेवटची नजर टाकली. आठही मुलींचे सुंदर चेहरे आणि त्यांचे मोहक केस डोळ्यांसमोर तरळून गेले. थोडं नाराज होत मी ती पिशवी परत बंद करून त्या माणसाच्या पॅन्टच्या खिशात लपवली. पोलिसांना काही अक्कल नाही. त्यांना वाटतं सहाच खून झालेत. आता अजून दोन जणींना शोधत बसा. 


मग मी तिथून निघाले. माझ्या फोनची बॅटरी परत फोनमध्ये टाकुन मी तो चालू केला. अजून बॅटरी शिल्लक होती. रात्रीचे साडेबारा वाजले होते. आई काळजी करत असणार. 


आता फक्त एकच गोष्ट राहिली. आरतीने तो चाकू पाहिला होता. त्यात ती सगळ्या बातम्या वाचते. तरी तिला काही संबंध लावता येणार नाही याची मला खात्री आहे. आणि असं काही झालं तरी मला काही काळजी नव्हती. तिच्याकडे खूप कमी वेळ होता. फक्त या रविवारपर्यंत! पोलिसांना काही माहित नाही. मला सरळ केसांच्या सुंदर मुलीसुद्धा आवडतात. 



-- विक्रम खैरे 

(२ ऑगस्ट २०२१)


---------------------------------------

विशेष आभार: 

सूचना आणि दुरुस्त्या : स्वप्नाली, अभिजित आणि प्रितेश.

मुखपृष्ठ : अभिजित बेंद्रे.

    


सोमवार, १५ मार्च, २०२१

डोळे





पिवळे डोळे 

 

    इथल्या डोहातील स्वच्छ नितळ पाणी पिताना मला माझ्या डोळ्यांचे प्रतिबिंब दिसले. किती सुंदर आहेत माझे डोळे. एकदम पिवळे! तशी मी सुद्धा सुंदरच आहे, पण बाकी सगळे मला घाबरतात. नक्कीच त्यांना मी विद्रुप दिसत असेल किंवा माझं ओरडणं त्यांच्या हृदयात धडकी भरवत असेल. अर्थात ही चांगलीच गोष्ट आहे. माणसं जर मला घाबरली नाहीत तर मग कालच्यासारखा प्रसंग ओढावतो. खूप मोठ्या संकटातून वाचले मी काल आणि रातोरात माझ्या मुलांना घेऊन इथे निघून आले. 

 

    ही जागा मला आवडली! इथे माझी आवडती वडा-पिंपळाची झाडे आहेत. मनासारखा डोंगर आहे. तोही गावापासून लांब, माणसांपासून लांब आणि माथ्यावर कसलं मंदिरपण नाही. नाहीतर माणसांना खूप हौस, दिसला डोंगरमाथा की बांधलं मंदिर! तसंही आम्ही कधी मंदिरांजवळ जात नाही. तिथं सतत माणसांची वर्दळ असते.

 

    मी आधी सुद्धा गावापासून थोडी लांबच राहत होते. पण काही दिवसांपासून मला शिकार मिळणं अवघड व्हायला लागलं. त्यात मला वाघासारखी दोन मुलं. त्यांची बकासुरासारखी मोठी भूक! त्यामुळं मला कधी कधी गावाजवळ जाऊन शिकार शोधावी लागायची. तसंही मी माणसांवर कधीच झडप घातली नाही कारण आमच्यात असं म्हणतात की माणसाचं रक्त तोंडाला लागलं तर  त्याची सवयच लागते. ही सवय शेवटी जीव गेल्यावरच जाते. जुन्या काळात आम्ही बिनदिक्कत माणसांच्या मागे लागायचो. पण आता काळ बदलला आहे. त्यात माणूस प्राणी म्हणजे खूपच वाईट. तो मुळात प्राणी म्हणण्याच्या लायकीचापण नाही. असं म्हणतात की शंकराने त्याला तयार केल्यानंतर खूप मोठी चूक झाली म्हणून स्वतःच डोकं फोडून घेतलं आणि हिमालयात जाऊन प्रायश्चित करत बसला. त्याच्या कोपाने माणसाची कातडी जळून गेली आणि म्हणून तो कपडे घालून फिरतो आणि उठसूट मंदिरं बांधून देवाचा धावा करत बसतो. जुन्या काळात तर ही माणसं प्राण्यांची शिकार करून त्यांची कातडी अंगावर घालायचे. अजूनही प्राण्यांच्या कातडीने बनवलेल्या वस्तू पायात घालून फिरतात. किती दुष्ट जात! मी कधीच त्यांच्या वाटेला गेले नाही. मी फक्त लहान सहान प्राण्यांच्या मागावर असते. माणसांमुळे तेपण मिळणं अवघड झालं म्हणून गरज लागली तरच गावाजवळ जाऊन सावज शोधते.

 

    काल खूप दिवसांपासून शिकार मिळली नाही म्हणून मुद्दाम मी गावाजवळच्या जंगलात दबा धरून बसले. पायवाटेपासून थोडं लांब, माझ्या आवडत्या पिंपळाच्या झाडाखाली आडोशाला लपले. काल आमावश्येची रात्र होती, म्हणजे सूर्य खाली गेला की मी अंधारात वस्तीजवळ जाऊन काही मिळतं का ते पाहणार होते. तेव्हाच सारं घडलं. अजूनही आठवून अंगावर काटा येतो. 

 

    नुकताच दिवस मावळायला आला होता. मला पायवाटेने कुणीतरी येतंय असं जाणवलं. मी खरं तर तेव्हाच पळ काढायला पाहिजे होता पण मी थोडा गाफीलपणा केला. मला आधी पायांचा आवाज आला. मी ओळखलं की कोणीतरी माणूस चालत येतोय. मी तशी माणसांना जास्त घाबरत नाही उलट माणसंच मला घाबरतात. त्यात माणसांना मी क्वचितच दिसते. मी तिथून कोणालाच न दिसता निघूनही गेले असते, पण मला अचानक मंदिरातल्या घंटीचा आवाज ऐकू यायला लागला. मी लहानपणापासून त्या आवाजाला घाबरते. म्हणजे कधीकधी गाई-गुरांच्या गळ्यातपण अशी घंटी असते, पण माणसाकडे असली की म्हणजे नक्कीच काहीतरी वाईट होणार. मी लहान असताना एकदा शिकारीची तयारी करत होते. मी लांबूनच शिकार हेरली होती. शेळीचं एक छोटं पाडस हेरून मी शेजारच्या शेतातून धपकन उडी मारली. ती पाडसाने सहज हुकवली. मी परत उडी मारणार तोच मला जवळच्या मंदिरातल्या घंटीचा आवाज आला. तो घुमणारा आवाज ऐकून मी तिथंच थांबले. जसं काय त्या आवाजाने मला गुंगवून टाकलं. मी आवाजाच्या दिशेने पाहिलं तर मला दूरच्या छोट्या मंदिराबाहेर लटकवलेली एक छोटी घंटी दिसली. मग मला त्या घंटीखाली एक तुळतुळीत डोक्याचा माणूस दिसला. अंगात फक्त धोतर घातलेला. नक्कीच पुजारी किंवा मांत्रिक असावा. त्याने माझ्याकडे त्याचे राखाडी डोळे लहान करत पाहिलं. मला वाटलं त्याला मी दिसणार नाही, पण माझा अंदाज चुकला. मला ओळखून त्याने अचानक टुन्नकण उडी मारली आणि मंदिराच्या घंटीला पकडून झोका घ्यायचा प्रयत्न केला. त्यासरशी घंटीचा आवाज बंद झाला आणि मी भानावर आले. तोपर्यंत तो माणूस पाय वर करून घंटीसोबत मंदिराच्या ओट्यावर पडला होता. मग अचानक तो ओट्यावरून गायब झाला. मला काही क्षण समजलंच नाही की काय झालं. आम्हाला शिकवलं होतं की मंदिरापासून लांब राहायचं आणि जर चुकून जरी माणसाने पाहिलं तर लगेच पळून जायचं. पण मी ती सगळी शिकवण विसरून गेले होते. मग मला मंदिराच्या दुसऱ्या बाजूने ते तुळतुळीत डोकं आणि अजून एक पांढऱ्या टोपीने झाकलेलं डोकं दिसलं. त्यासरशी एक मोठा दगड माझ्याजवळ येऊन पडला. मी संकट ओळखलं आणि धावत सुटले. नेमकं तेव्हाच त्या तुळतुळीत डोक्याच्या माणसाने नेम धरून घंटी फेकली. मी ती थोडक्यात हुकवली पण तरीही ती माझ्या कमरेला घासून गेली. भयंकर आग झाली. अजूनही तिचे व्रण गेले नाहीत. आजही तो प्रसंग मला जशाचा तसा आठवतो. तेव्हापासून मी मंदिरांपासून दहा कोस लांब राहते आणि चुकून जरी घंटीचा आवाज आला तरी घाबरून थिजून बसते.

 

    कालही तेच झालं. मी घंटीचा आवाज ऐकला आणि आहे तिथंच थिजून बसले. मला लांबून तो माणूस दिसला. धोतर बंडी घातलेला आडदांड माणूस. त्याचंही डोकं एकदम तुळतुळीत होतं. उलट हे तर मावळतीच्या सूर्याच्या प्रकाशात चमकत होतं. हातात कसलीतरी मोठी दोरी आणि घंटी घेऊन तो रस्त्याच्या ह्या कडेपासून त्या कडेपर्यंत सगळीकडे निरखून पाहत येत होता. काळेकुट्ट डोळे बारीक करून पूर्ण लक्ष देवून तो सगळीकडे पाहत चालला होता. हा सगळा प्रकार पाहून मला अजूनच भीती वाटली. त्यात भर म्हणजे हा माणूस काहीतरी मंत्र म्हणत होता. नेमकं मला समजलं नाही पण काहीतरी एकदम बेसूर चालीत म्हणत होता. "आमावश्येच्या भयानक रात्री मी ज्ञानाच्या अग्नीची मशाल घेऊन आलोय, किर्रर्र अंधारात उडणाऱ्या काजव्यांच्या गाण्यात मी शोधतोय, मी जीवांचा-जीव दिला तरी बरं तू कुठंच दिसत नाही, कुठे कुठे शोधू मी तुला, तू इथेही नाही आणि तिथेही नाही", असाच काहीतरी अर्थ होता त्या मंत्राचा. खूपच विचित्र! त्यात तो कसलेतरी तांडव नृत्य करत चालला असंच वाटत होतं. डोक्यावर हात ठेवून काहीतरी शोधत. आता तर मी घाबरून थरथर कापू लागले होते. नक्कीच काहीतरी होतं त्या मंत्रात. 

 

    माझ्या जवळून जाताना त्याने अचानक वळून पिंपळाकडे पाहिलं आणि त्याला मी दिसले. "हा! दिसली ग, बाई दिसली!" असं हसून म्हणत तो थेट माझ्याकडे चालत आला. हा माणूस तर मलाच शोधत होता! एवढा धीट माणूस मी पहिल्यांदा पहिला. मला मोठ्याने ओरडावंसं वाटलं पण तेवढ्यात त्याने ती घंटी माझ्या गळ्यात टाकली आणि माझा आवाजच बसला. मग त्याने हातातली दोरी माझ्या गळ्यात बांधली आणि पाठीवर थाप मारून म्हणाला "चल ग बाई. झाली तुझी वेळ आता". आता तर मी अर्धमेली झाले. तो जिकडे नेईल तिकडे मी चालू लागले. 

 

    मी इतकी घाबरली होते की मला काहीच उमगत नव्हतं. मी गप-गुमान त्याच्या मागून चालत होते. तो जसा चालेल तसाच. तो तर अजून काहीतरी शोधत होता. मग मी पण त्याच्याबरोबर कधी रस्त्याच्या या कडेने तर कधी त्या कडेने जात होते. आता त्यानं मंत्र म्हणणं बंद केलं होतं आणि तो माझ्याशी काहीतरी बोलत होता. म्हणजे मला माणसांची भाषा समजते पण तरीही हा काय म्हणतोय ते मला नीट समजत नव्हतं. "मी तुला दावणीला नेवून बांधणार. तुला चाबकाने मारणार. मग तुझं मटण खाणार. रात्रभर झोपणार." हे ऐकून मी सगळीच आशा सोडली आणि जागेवर उभी राहिले. मला माहित नव्हतं की माणसंपण आम्हाला खातात. मी जागची हालत नाही पाहून त्याने मला जोरजोरात ओढायला सुरुवात केली. तशी माझ्यात खूप ताकद आहे, त्याच्यासारखी चार माणसं मी सहज ओढू शकते, पण माझे पाय गाळून गेले होते. त्यामुळं मीपण ओढली जात होते. 

 

    जशी मी जंगलाबाहेरच्या मोठ्या कच्च्या रस्त्याच्या कडेला आले तशी मनाची हिम्मत करून जोरात पाय रोवून थांबले. तिथल्याच एका झुडपाच्या मागे. त्या माणसाने दोरी जोरात ओढून धरली पण मी थोडीसुद्धा हलले नाही. दोरी खांद्यावर टाकून तो तिरपा होऊन जीव खाऊन ओढत होता. मग त्याने माझ्या आईला माणसांच्या शिव्या घालायला सुरुवात केली. हा प्रकार मला आजिबात समजला नाही. एकतर मला माझी आई आठवत नाही आणि तिला माणसांच्या शिव्या देऊन काय फायदा? आता मला हा माणूस थोडा वेडा वाटायला लागला, एखाद्या मांत्रिकासारखा. तेवढ्यात मला दुसरीकडून एक घाऱ्या डोळ्याचा माणूस येताना दिसला. त्याच्या हातात कसलंतरी पत्र्याचं भांडं होतं आणि त्याच्या कडीला धरून तो ते वाजवत येत होता. लांबुनच तो  दोरी ओढणाऱ्या या माणसाकडे पाहून "राम राम चांगदेव महाराज!" असं म्हणाला. 'महाराज' म्हणजे हा खरंच मांत्रिक तर नाही ना? का त्या खऱ्या चांगदेवाचा अवतार, जो हातात नागाचा चाबूक घेऊन वाघावर बसून फिरायचा? मी आता भयंकर घाबरले आणि आत्तापर्यंत दोरीला लावलेला जोर सोडून दिला. त्यासरशी मी झुडपाबाहेर ओढली गेले आणि चांगदेव महाराज खाली पडले.

 

    झुडपाबाहेर आलेल्या मला पाहून तो घाऱ्या डोळ्याचा माणूस हातातलं पत्र्याचं भांडं तसंच टाकून मोठ्याने ओरडत गावाकडे पळाला. एखाद्या घाबरलेल्या हरणापेक्षाही जास्त वेगात! तिथल्याच जवळच्या शेतातल्या बांधावर असणाऱ्या कडुनिंबाच्या झाडावर सरसर चढला. एखाद्या वानराला लाजवेल एवढ्या चपळाईने! आणि मग तिथंच एका फांदीवर उभं राहून जवळच्या वस्तीकडे पाहून जोरजोरात काहीतरी ओरडायला लागला. मग आधी जवळच्या घरातून एक बाई बाहेर आली. तिने रस्त्यावर येऊन पाहिलं आणि किंचाळून घराकडे परत धूम पळाली. मग एक माणूस रस्यावर येऊन डोकावून गेला. तो सुद्धा मोठ्याने ओरडत धूम पळाला पण दुसऱ्या घरांकडे. मग अजून थोडी आरडाओरड आणि पळापळ झाली.

 

    इकडे आत्तापर्यंत चांगदेव महाराज उठून बसले होते. त्यांनी आपली धोतर बंडी झटकली आणि परत माझ्या आईला शिव्या घालत मला जीव खाऊन ओढायला सुरुवात केली. मी खूप घाबरले होते पण तरी थोडी हिम्मत करून पाय रोवून चालले होते. मग थोड्याच वेळात दहा-पंधरा लोक हातात काठ्या कुऱ्हाडी घेऊन समोरून येताना दिसले. त्यात तो घाऱ्या डोळ्याचा माणूसपण झाडावरून उतरून सामील झाला. आता मला साक्षात यमदूत समोर दिसायला लागला. मी शेवटचा प्रयत्न म्हणून जोरात ओरडले. यावेळी घशातून मोठ्ठा आवाज निघाला. लोक थांबले. चांगदेव महाराजांनी दचकून माझ्याकडे पाहिलं आणि मी संधी ओळखून मानेला एक जोराचा हिसका दिला आणि जंगलाकडे धूम ठोकली. 

 

    आजिबात मागे पुढे न पाहता दम लागेपर्यंत धावले. त्यात दोरी आणि घंटी कुठेतरी निसटून पडली. ते पाहून तर मी आनंदाने अजूनच धावले. थेट माझ्या बछड्यांना घेऊन इथे आले. खरंच खूप मोठ्या संकटातून सुटले मी काल. आता परत कधीच त्या गावाजवळ जाणार नाही. 

 

काळे डोळे

 

    म्या पितळीच्या तांब्यात बघितलं. निव्वळ पाण्यागत दिसते देशी अन् त्यात माझ्ये काळे डोळे दिसले. किती सुंदर! शेवटच्या येका घोटात मी उरलेली संपवली. घश्यात जळजळ झाली, रोजच्यासारखी! रेडीवोत भारी गाणी चालली होती. पिंजरा पिक्चर मधली. तव्हांच रखमा आरडली "आव्ह ऐकलं का? ढवळी परत उलथली जंगलात. दिस मावळायच्या आधी हुडकून आणा तिला. मग ढोसा उरलेली."

 

    च्या मायाला या ढवळीच्या! जाग्याव थांबत नाह्य बेनी. म्या तसाच उठलो अन् निघालो. रखमीला "मटान बनून ठेव. मी आलोच लगी" सांगून दावनीची दोर सोडली. आज तर ढवळीनं कहरच केला. मायला, गळ्यातली घंटी पण तोडून गेली आज. तशी गुणाची गाय हाय. दूध देती लै पण उठसुठ जंगलाकडं उधळती. 

 

    "नीट जावा. अन् नाह्य गावली तरी लगी या निघून. येईन आपुआप मागच्या येळे सारखी" रखमीनं निरोप दिला. नीट जावा म्हंतीया. एवढी पण नाह्य  पिलो. पण म्या ध्यान नाह्य दिलं अन् लागलो जंगलाच्या वाटला. कुठं जाणार हाय? असल त्या पिपळाच्या झाडाजवळ.

 

    मी आपलं चाललो व्हतो गाणं म्हणत. कोणतं बरं? हां ते " दिसाला ग बाई दिसला, मला बघून गालात हसला". इकडून तिकडं बघत. अन् मग मला ढवळी दिसली. आईच्यान, येकदम पिवळी झालती ढवळी! मावळतीच्या पिवळ्या उन्हात. आता गावातली लोकं काही म्हणुद्यात पण मला तर ढवळीच वाटली. मला वळखून ती गालातपण हसली असं वाटलं. म्यापण लगीच तिच्या गळ्यात घंटा टाकून दोरी बांधली अन् म्हणलो "चल गं बाय. लै येळ झाला आता".

 

    बरं झाली लवकर घावली. "आता घरी जावून दावणीला बांधून मग मटान खातो अन् रातभर झोपतो" म्हणलो. तर लगी पाय रवून हूबी राह्यली. मग मी "लै नाटक केलं तर चाबकानीच फोडीन" म्हणलो अन् तिला वढत रस्त्याला आणलं. तर रस्त्याच्या अलीकडं आडून बसली. मंग मीपण चार शिव्या घालत जोरात वढलं. 

 

    तेव्हाच माध्या तिथ उपटला. त्यानं लांबनच राम राम ठोकला अन् त्यासरशी मी धापकन पडलो. उठून बघतो तर माध्या गायप झाल्याला. थ्येट लिंबाच्या झाडावरून बोंबलायला लागला. या येड्याला काय झालं? तसं तर याला बघून म्या घाबरायला पायजे व्हतं. भुतागत घारे डोळे ह्याचे. तर हेच घाबरून येड्यावानी बोंबलत व्हतं. मंग म्या बघितलं की धा-बारा माणसं काठ्याकुरहाडी घेवून माझ्याकडंच येत व्हते. आयला, म्या काय घोडं मारलं यांचं? तव्हाच मला तो आवाज आला. लै डेंजर आवाज! अंगावर सर्रकन काटाच आला. दचकून मागं बाघुस तवर दोरीला येक मोठा हिसका बसला अन् माझं डोकं दाणकन खाली आपटून डोळ्यासमोर अंधाऱ्या आल्या. 

 

घारे डोळे

 

    दिस मावळायला आला व्हता. मी पत्र्याच्या टरमाळ्यात बघितलं. त्या पाण्यात माझे डोळे दिसले. येकदम घारे! किती सुंदर! मंग मी सगळं पाणी वापरून परसाचा कारेक्रम आटापला आणि टरमाळ हलवत घरी निघालो.

 

    वाटेत टकला चांग्या दिसला. नक्कीच आजपण ढोसून आला व्हता. येड्या सारखं गचपणात गुतलेली दोरी वढत होता. मी म्हणलं गम्मत करू आणि लांबूनच आरडलो "राम राम चांगदेव महाराज!" नेमकं तव्हांच ते धुड बाहेर आलं. अन् ते पण चांग्याच्या दोरीला बांधलेलं. त्या येड्यानी याच्या गळ्यात घंटापण बांधली व्हती. 

 

    मी तसा भेदरलो. म्हंजे कोण नाय भिणार? मी सनाट पळालो अन् थेट घरापसल्या लिंबाच्या झाडावरच चढलो. म्हणलं आधी आपला जीव वाचवा. मंग तिथूनच आयला वरडून सांगितलं की बा ला बोलावं. आय म्हणली "काय झालं मुडद्या? लिंबावर चढून काय वरडतो?" पण मग जव्हा तिनं रस्त्यावर जावून पाह्यलं की चांग्या कुणाला वढतोय तव्हा ती माझ्या बा कडं धावली. मंग बा नी पण पाह्यलं अन् वस्तीवरच्या लोकांना गोळा करायला धावला.

 

    येडा चांग्या अजूनपण दारूच्या नशेत जीव खावून दोरी वढत व्हता. मग जव्हा पंधरा-इस माणसं आली तव्हा मी झाडावून उतरलो अन् त्यांच्यात शामिल झालो. खरं तर लैच भारी दिसत होत ते जनावर. लै मोठं! बैलापेक्षा थोडं लहान. पण चांग्यामागं गुमान चाललं होतं. जसा काय जादुटोणाच केलाय त्यावर. नक्कीच त्या घंटीत कायतरी जादू असणार. नाह्यतर मग चांग्याच्या दारूच्या वासानी गुंगलं असणार. जर आम्ही  पाहिलं नसतं तर चांग्याने त्याला घरी नेवून दावणीलाच बांधलं असतं. 

 

    आम्ही पंधरा-इस माणसं पाहून ते जनावर बिचकलं. अन् मग जी डरकाळी फोडली की सांगायलाच नको. अख्खा गाव हादरला. दोन चार लोकांचे पायजमे वले झाले. अन् मग त्यानं एक जोरात हिसका देऊन चांग्याला वढत नेलं. नशिबानं चांग्याच्या हातातली दोरी सुटली अन् त्यो वाचला. 

 

    मग काय, लोकांनी त्याला सुधीवर आणला. पाणी पाजलं. तर मंग माझा बा त्याला म्हणतो "वो चांगदेव महाराज, उद्या आमच्या बांधावर या. लय मोठं नागाचं वारूळ हाय तिथं." चांग्याला अजून कायबी कळलं नव्हतं काय झालंय ते. त्यानी चिडून इचारलं 

"अन् त्ये का बरं?" तर माझा बा म्हणतो कसा, "त्ये काय हे, आधी नागाचा चाबूक बनीव अन् मंग जा वाघावर बसायला!"



--विक्रम खैरे (August 2020)